از ابتدای سال گذشته تلاش زیادی برای زدودن ارز 4200 از اقتصاد کرده است. از تلاش فراوان برای رسمیت یافتن بازار ثانویه و نرخ دوم ارز تا ناکارآمد جلوه دادن سیاست تثبیت در اصابت به هدف مجموعه اقداماتی است که در برخی رسانه ها صورت گرفته است.
آن ها برای توجیه نظر خود در خصوص حذف ارز 4200 تومانی، می گویند: «دلار ارزان حذف شد، قیمت گوشت بالا نرفت». در این خصوص باید گفت که این یک مغالطه ناشیانه است. اقتصاد علم مکانیزمهاست و گوشت هم مانند هر کالایی در اقتصاد مکانیزم قیمت گذاری دارد.
اثر افزایش ارز بر قیمت گوشت
بیش از 90 درصد نیاز کشور به این کالا در داخل تولید می شود اما ضریب خودکفایی نهاده های تولید گوشت (مانند انواع خوراک دام) کمتر از 15 درصد در کشور است. با افزایش نرخ ارز دو اتفاق در بازار گوشت رخ می دهد:
1) قیمت نهاده تولید گوشت که بیش از 85 درصد آن از طریق واردات تامین میشود، با افزایش قیمت مواجه می شود.
2) کاهش ارزش پول ملی سبب افزایش صادرات کالاهای تجارت پذیر به کشورهای همسایه و شکل گیری مکانیزم قیمت سایه برای این کالاها در بازار داخلی می گردد. بر اثر این مکانیزم گوشت در بازار تهران، بر اساس قیمت منطقه آزاد اروند معامله خواهد شد. چرا که اتباع عراقی به راحتی با تردد به این مناطق به جای 7 دلار در بصره، می توانند هر کیلو گوشت قرمز را حدود 3 دلار (دلار 13000 تومان و گوشت 39000 تومان) خریداری نمایند.
اتفاق اول سبب افزایش قیمت تمام شده تولید گوشت و اتفاق دوم سبب نزدیک شدن قیمت گوشت در اروندکنار (3 دلار) و بصره (7 دلار) خواهد شد. در نتیجه این اتفاق، قیمت یک کیلو گوشت قرمز در بازار تهران از 90هزار تومان نیز فراتر خواهد رفت.
در این شرایط راه اصلی کنترل قیمت گوشت، کاهش نرخ ارز است نه واردات گوشت. چرا که افزایش قیمت گوشت به دلیل افزایش قیمت تمام شده از محل افزایش قیمت داخلی نهاده تولید این کالا و شکل گیری منطق قیمت سایه ایجاد شده است. در این شرایط، واردات گوشت قرمز با دلار 4200 تومانی به جای کاهش نرخ ارز در کشور، چه اثری بر قیمت و بازار گوشت قرمز دارد؟
واردات ارزان گوشت قرمز، ابتدا سبب ایجاد اختلاف در قیمت گوشت وارداتی و گوشت داخلی و ایجاد صف خرید برای گوشت وارداتی می شود.
سپس سبب شکل گیری رانت و توزیع نابرابر گوشت وارداتی و چه بسا صادرات این گوشت به عراق با قیمتی نزدیک به قیمت گوشت داخلی خواهد شد.
در این شرایط، اگر نرخ دلار تخصیصی به گوشت وارداتی را از 4200 به نیمایی (8000 تومان) تغییر دهیم چه اتفاقی خواهد افتاد؟
طبیعتا اختلاف قیمت گوشت وارداتی با گوشت داخلی کاهش می یابد. ممکن است قیمت داخلی این کالا بر اثر تامین بخشی از نیاز داخلی به وسیله گوشت وارداتی اندکی کاهش یابد. اما این کاهش اندک قیمت به دلیل نادرستی تخصیص ارز 4200 تومانی و درست بودن تخصیص ارز به قیمتهای بالاتر برای واردات کالاهای اساسی است؟ آیا اگر گوشت وارداتی را با ارز غیر رسمی وارد کنیم، قیمت گوشت افزایش نخواهد یافت؟