در اواسط تابستان هنگامی که گرمای هوا تمامی گیاهان را خشک می‌کند اما کشاورزان مازندرانی دست از تلاش بر نمی‌دارند و پس از برداشت برنج بار دیگر زمین‌های خود را بری کشت دوم و یا رتون یا چین دوم آماده می‌کنند.
کشت اول که از فروردین ماه آغاز می شود و طی مراحل آماده سازی زمین، از شخم نشا وجین عملیات کشت، داشت و برداشت انجام می‌شود و در پایان تیر ماه کشاورزان این محصول درو می‌کنند. کشت دوم بلافاصله بعد از دروی کشت اول، دوباره همان مراحل آماده سازی زمین و نشاکاری انجام شده و مجدد محصول تولید می‌شود و در آبان ماه برداشت شده که به علت کیفیت بالای محصول ایرانی، با استقبال فراوان مشتریان رو به رو است.
کشت مجدد فقط در زمین‌های حاصلخیز مازندران، فریدون کنار و اطراف آن، قابل کشت است و زمین‌های استان گلستان و گیلان کشت دوم ندارند. نمونه برنج کشت دوم نیز از انواع شلتوک بی نام یا علی کاظمی است، که به لحاظ سطح فراوانی دارای کیفیت عالی است.
کشت رتون یا چین دوم در بعضی زمین‌های استان مازندران، گلستان و گیلان تولید می‌شود و کشاورزان این مناطق بعد از دروی کشت اول، در پایان تیر ماه، هیچ اقدامی برای کشت مجدد انجام نمی‌دهند و فقط پس از دروی کشت اول، که همان بریدن ساقه شلتوک است، زمین را آبیاری می‌کنند. این آبیاری موجب حیات دوباره ساقه شلتوک شده و با جوانه زدن خوشه شلتوک تشکیل می‌شود.
محصول کشت رتون فاقد هر گونه کود شیمیایی و سموم آفت کش است چون پس از دروی اول به صورت خودروی با آبیاری رشد می‌کند و پس از مدتی برداشت می‌شود. البته باید در نظر داشت که تفاوت برنج چین دوم نسبت به کشت اول کیفیت کمتری دارد و برداشت این برنج نسبت به کشت اول بسیار کمتر است.
حسن عنایتی مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان مازندران اظهار کرد: کشاورزان تاکنون در سطح زیر کشت ۳۸ هزار و ۸۵۰ هکتار پس از کشت اول شالی اقدام به پرورش رتون کردند.
عنایتی افزود: نشا مجدد برنج نیز در سطح ۴۶ هزار و ۲۰۵ هکتار در استان مازندران بود که در مقایسه با سال گذشته سطح کشت نشا مجدد افزایش و سطح پرورش رتون کاهش پیدا کرد، به دلیل آنکه کشاورزان امسال کمتر به پرورش رتون روی آوردند.
وی تصریح کرد: پروش رتون به دلیل دوران رسیدگی که حدود ۵۵ تا ۶۰ روز است و به طور معمول به لحاظ شرایط پرورش و کم نهاده دارای کیفیت مطلوب‌تری بوده و نیاز کمتری به آب دارد و از نظر کیفیت با توجه به روزهای گرم و شب خنک پاییز میزان کیفیت آن را افزایش می‌دهد بنابراین پرورش رتون بیشتر توصیه می‌شود.
مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان مازندران، یادآور شد: پرورش رتون از هزینه تولید کمتری برخوردار است به دلیل آنکه عملیات آماده سازی زمین و نشاکاری و بذرپاشی وجود ندارد.
این مسئول گفت: نشا مجدد به دلیل رشد و مرحله رسیدگی طولانی‌تر نسبت به پرورش رتون و نیز نیاز به دوره زمانی بیش از ۸۰ روز برای برداشت، از ریسک تولید زیادی برخوردار است و به دلیل دوره رشد طولانی به آب و نیز هزینه تولید بیشتری نیاز دارد.
وی توصیه کرد: نشا مجدد نیاز به عملیات آماده‌سازی زمین، تهیه خزانه، کشت نشا و وجین دارد که موجب مصرف فراوان آب و نیز دوره رشد طولانی‌تر است و در نتیجه هزینه تولید افزایش می‌یابد و تاکید می‌شود اگر کشاورزان قصد تولید نشا مجدد را دارند به پرورش رتون بپردازند.
عنایتی با بیان اینکه نشا مجدد به دلیل مصرف آب فراوان و تهدید این موضوع و با توجه به اینکه در آینده منابع آبی با کمبود مواجه می‌شوند، افزود: از آنجایی که برخی از کشاورزان از آب‌های زیرزمینی برای تولید برنج استفاده می‌کنند تاکید می‌شود برای مدیریت درست منابع آب و پایداری تولید در سال‌های آینده، پرورش رتون را در اولویت تولید برنج خود قرار دهند.
وی خاطرنشان کرد: کشاورزان هر چند از نظر عملکرد نشا مجدد را ترجیح می‌دهند اما اگر در هنگام کشت نخست مدیریت اصولی را رعایت کنند در این حالت برای پروش رتون، مزرعه آنها از نظر کیفیتی، تعداد جوانه‌ها و خوشه‌ها برنج بیشتری را تولید می‌کند و می‌توانند به عملکرد مناسب برسند.
مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان مازندران، تصریح کرد: اگر اصول کشت رتون در مرحله آب‌دهی و کوددهی و مبارزه با علف هرز نیز به درستی اعمال شود در این حالت عملکرد قابل توجه حاصل می‌شود بنابراین پرورش رتون از روش‌هایی است که می‌تواند پس از کشت نخست مزارع شالیزاری در دستور کار کشاورزان استان مازندران قرار گیرد.
عنایتی گفت: اکر کشاورزان منابع آب مطمئن و رواناب و آب مازاد ذخیره شده دارند می‌توانند به کشت مجدد برنج اقدام کنند و بر اساس توصیه‌های تحقیقاتی دهم مرداد ماه برای کشت نشا مجدد مناسب است.
وی افزود: در استان مازندران منابع آب زیرزمینی به شدت نسبت به سال گذشته با کمبود مواجه است و بارش‌ها نامنظم و کاهش یافته و نیز از نظر زمانی و مکانی متناسب نیست و مدیریت آب ذخیره شده نیز با شرایط مناسبی همراه نبود تاکید می‌شود که از چاه آب غیرمجاز برای کشت، با همکاری آب منطقه‌ای شهرستان‌ها همراه با مدیریت مصرف اقدام شود تا به منابع آبی صدمه وارد نشود.
مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان مازندران تصریح کرد: کشاورزان نباید به منابع آب به ویژه منابع آب زیرزمینی برای نشا مجدد و پرورش رتون فشار وارد کنند چراکه در حال حاضر شرایط مناسب آبی وجود ندارد و بر اساس آمار هواشناسی استان مازندران امسال با کاهش ۲۷ درصدی بارندگی دچار کمبود آب است.
امرالله براری مشاور اجتماعی آب منطقه‌ای استان مازندران نیز اظهار کرد: پروانه سوخت برای مجوز آبیاری تنها برای کشت اول برنج در استان مازندران صادر و با توجه به کمبود آب و افزایش دمای هوا کشت دوم به کسی توصیه نمی‌شود. به جهاد کشاورزی نیز اعلام شده که کشت دوم و برداشت آب از چاه‌ها و رودخانه‌ها مربوط به دریافت مجوز از آب منطقه‌ای است. اگر کسی کشت دوم انجام داد و با کمبود آب مواجه شد با مسئولیت خودش است.
مشاور اجتماعی آب منطقه‌ای استان مازندران، گفت: کشاورزان به جای کشت دوم با توجه به بحران آب موجود می‌توان به کشت پاییزه مانند گندم، جو و ذرت روی بیاورند. در مناطقی که رودخانه‌ها دارای آب است می‌توانند با دریافت مجوز از آب منطقه‌ای اقدام به کشت کنند و در مناطقی که آب با کمبود مواجه است نباید این کشت انجام شود.
براری گفت: برای چاه‌های آب نیز پروانه برداشت یک دوره کشت برنج صادر شد اما برای کشت دوم پروانه برداشت به دلیل کمبود منابع آب زیرزمینی برای کشاورزان صادر نمی‌شود.
احمد رئیسی یکی از کشاورزان مازندرانی که اقدام به کشت رتون کرده بود، گفت: پرورش رتون را من سال‌ها است که انجام می‌هم و هر چند عملکرد آن پایین است اما کیفیت پخت خوبی هم دارد. کشت رتون نیاز به شخم و شیار و نشا و سم و کود ندارد و آب کمتری نیاز دارد به همین خاطر من بیشتر این روش را انتخاب می‌کنم.
وی تصریح کرد: برنجی که از رتون تولید می‌شود قیمت بیشتری دارد اما دولت باید در ارائه خدمات در بخش ماشین آلات کشاورزی برای آسان‌تر شدن تولید اقدام کند چراکه در بسیاری از موارد دستگاه‌های دروگر در صورتی که زمین کشاورزی کمی آب داشته باشد وارد زمین نمی‌شود و گیر می‌کند.
این کشاورز، یادآور شد: در بسیاری از موارد دستگاه‌های دروگر، برنج‌هایی که دچار ورس شدند را درو نمی‌کند و در بسیاری از موارد در برنج گل و لای دیده می‌شود که تمامی این موارد موجب شده تا کشاورزان از عملیات برداشت دستی استفاده کنند که در این حالت بسیار دشوار است و باید چاره‌ای برای این مشکلات اندیشیده شود.
/ایسنا