خاویار به دلیل قیمت بالایی که در سطح جهان دارد، همیشه به عنوان یکی از بازارهای پردرآمد محسوب می شده، به طوری که در کشوری مثل ایران که از صادرکنندگان عمده خاویار به شمار می رود، بازار این محصول به عنوان یکی از منابع درآمدی غیرنفتی، جایگاه قابل توجهی را در سطح دنیا پیدا کرده است.
می توان گفت خاویار نیز در کنار زعفران، از جمله محصولات مهم ایران به شمار می رود که نقش مهمی در اقتصاد کشورمان داراست. با توجه به شرایط زیستی حاکم بر سواحل دریای خرز، موقعیت مناسبی برای تولید ماهی های خاویاری فراهم شده و بر همین اساس نیز یکی از مهم ترین و بزرگ ترین بازارهای صادراتی را برای کشور ما رقم زده است. در همین راستا در این گزارش به تبیین جایگاه ایران در بازار جهانی خاویار پرداخته و وضعیت آن را بررسی خواهیم کرد.
ماهی های خاویار خزر
جالب است بدانید که مهم ترین منبع و محل زندگی ماهی های خاویاری در سطح جهان، دریاچه خزر محسوب شده و حدود 90درصد از خاویار غیرپرورشی جهان از این دریاچه تامین می شود. به طور کلی پنج نوع اصلی ماهی خاویاری در دریای خرز زندگی می کنند که برخی از آنها مهم تر هستند و در سطح جهان، مصرف بیشتری پیدا کرده اند.
در این میان، فیل ماهی یا بلوگا، مهم ترین نوع ماهی خاویاری در دریاچه خزر به شمار می رود که بزرگ ترین ماهی خاویاری نیز محسوب شده و به همین دلیل نیز لقب فیل ماهی را به آن داده اند. مرغوب ترین خاویار جهانی نیز از فیل ماهی گرفته شده و تاس ماهی یا قره برون نیز در کنار فیل ماهی از نمونه های مهم ماهی های خاویاری دریاچه خزر محسوب می شود.
ماهی خاویار پرورشی: گامی مهم در صادرات خاویار
با توجه به اهمیتی که ماهی های خاویاری ایران در اقتصاد بین المللی یافته اند و گرایش جهانی نسبت به این نوع محصولات افزایش قابل توجهی پیدا کرده است، لزوم برنامه ریزی دقیق جهت جلوگیری از صید بی رویه ماهی های خاویار و همچنین روآوردن به روش های پرورشی برای تولید ماهی خاویار، به شدت احساس می شود.
به همین دلیل نیز در سال های اخیر برنامه های قابل توجهی برای تولید ماهی های خاویاری پرورشی صورت گرفته است، به طوری که بیش از 40مزرعه در زمینه پرورش ماهی های خاویاری در استان های ساحلی گیلان، گلستان و مازندران احداث شده است.
همچنین جالب است بدانید بر مبنای همین برنامه ریزی، سال گذشته هزار تن گوشت و یک ونیم تن خاویار پرورشی در این مراکز تولید شده بود. لازم به ذکر است که در حال حاضر قیمت هر کیلوگرم خاویار پرورشی 1700یورو و معادل تقریبا 6میلیون تومان برآورد شده است.
افزایش 46درصدی صادرات خاویار ایران
از آنجایی که خاویار ایران در سطح بین المللی جایگاه ویژه ای دارد و ایران از دیرباز به عنوان یکی از مهم ترین صادرکنندگان خاویار شناخته می شود، هر ساله حجم قابل توجهی از خاویار تولید شده در کشور به سایر کشورهای جهان صادر می شود.
به عنوان مثال سال گذشته بیش از 65درصد خاویار تولیدشده در ایران به سایر کشورها صادر شد. طبق آمار ارائه شده از سوی محققان اقتصادی، صادرات خاویار ایران طی سال گذشته 46درصد افزایش داشته که این آمار نشان دهنده گرایش بیشتر بازارهای جهانی نسبت به این محصول در کشورمان است، ضمن اینکه راه اندازی مراکز پرورشی خاویار نیز در تولید بیشتر و در نتیجه صادرات بیشتر این محصول، تاثیرگذار بودند.
میزان صادرات خاویار ایران در سال گذشته برابر با یک تن و 29کیلوگرم بوده که به هشت کشور جهانی صادر شد. این کشورها نیز عبارت هستند از ژاپن، آلمان، امارت، انگلستان، ایتالیا، بلژیک، کره جنوبی و نروژ. میزان ارزش صادرات خاویار به کشورهای مذکور در سال گذشته نیز ارزشی بیش از یک میلیون و 700هزار دلار داشته است.
با توجه به بررسی هایی که از سوی محققان اقتصادی صورت گرفته است، میزان صادرات خاویار کشورمان در سال 94 از نظر وزنی 46درصد افزایش داشته و به لحاظ ارزشی نیز بیش از 183درصد رشد را نسبت به سال 93 تجربه کرده است.
افزایش قیمت خاویار
قیمت خاویار در بازار جهانی نیز با افزایش قابل توجهی همراه بوده و طبق تحلیل محققان اقتصادی، بیش از 94درصد افزایش رشد را نشان می دهد. آمار و ارقام مربوط به خاویار به اندازه دلخواه بالاست. دریای خزر به عنوان مهم ترین مرکز صید و پرورش ماهیان خاویاری جهان شناخته می شود و ارزآوری بالایی هم در این زمینه نصیب ایران می شود.اما نکته ای که در این میان نباید از نظر دور داشت مربوط به حضور خاویارهای تقلبی در بازار است.
خاویارهایی در بسته بندی پرزرق و برق و قیمت های سرسام آور که حرف و حدیث های زیادی در موردشان وجود دارد و علامت سوال بزرگی که در اینجا وجود دارد و آن هم مربوط به این مسئله است که چرا در کشور مهد خاویار، خاویار اصل از تقلبی بازشناخته نمی شود؟!