آمارها حاکی از آن است که قدمت زعفران ایران به ۳ هزار سال پیش بازمی گردد که متاسفانه طی سال های اخیر موانع و مشکلات متعدد از سرخی طلای سرخ ایران کاسته است. درحالیکه حمایت از این محصول استراتژیک می تواند ارزآوری قابل توجهی را برای کشور در برداشته باشد.
با وجود آنکه ایران ۹۰ تا ۹۵ درصد زعفران دنیا را تولید می کند، اما سهم ناچیزی از صادرات ۲۰ میلیارد دلاری این محصول دارد چراکه رقبای ما با سو استفاده از زعفران ایرانی، آن را در بسته بندی های جدید با برند خود به بازارهای دنیا عرضه می کنند که این امر موجب شده تا بزرگترین تولیدکننده زعفران سهم‌چندانی در بازارهای هدف نداشته باشد.
بنابر آمارهای اعلامی سالانه ۱۲۰ تن زعفران از کشور قاچاق می شود که مسئولان هرچه سریع تر باید مشکلات سدراه صادرات این محصول را رفع کنند و از طرفی با حمایت از تولید زیرساخت های لازم برای بسته بندی، برندسازی و توسعه بازارهای صادراتی را در راستای جلوگیری از خام فروشی و قاچاق فراهم کنند تا سرنوشت طلای سرخ ایران به عنوان یکی از محصولات استراتژیک همانند فرش، پسته و زیره نشود.
در همین رابطه محمدعلی نیکبخت وزیر جهاد کشاورزی می‌گوید: صنایع تبدیلی و تکمیلی چرخ تولید را به حرکت وا می‌دارد و با ایجاد ارزش‌افزوده در محصولات کشاورزی، خلق پول و ثروت می‌کند. اگر تشکل‌ها قدرتمند و توانمند شوند، می‌توانند با تنظیم تولید شرایط مناسبی برای تأمین بازار مصرف فراهم کنند و به دنبال آن صادرات را رونق دهند.
در شهریور ماه وزیر صمت خواستار حذف عوارض صادراتی زعفران از هیئت وزیران شده بود که امید می‌رود در راستای توسعه و رونق صادرات غیرنفتی هرچه سریع تر این موضوع تعیین تکلیف شود چراکه به رغم آنکه زعفران گیاهی کم آب و سازگار با شرایط اقلیمی کشور است، اما نیم درصد عوارض صادراتی از صادرکنندگان دریافت می شود که این موضوع به سبب افزایش هزینه ها و عدم رقابت با رقبا زمینه را برای قاچاق محصول فراهم می کند.
غلامرضا میری نایب رئیس شورای ملی زعفران با بیان اینکه ۸۰ تا ۸۵ درصد زعفران تولیدی صادر می شود، گفت: در حال حاضر موانع و چالش عدم امکان بازاریابی و بازارسازی و دریافت نیم درصد عوارض صادراتی پیش روی صادرکنندگان است که همین امر موجب شده تا بزرگترین تولیدکننده زعفران نتواند حضور جدی در بازارهای دنیا داشته باشد.
به گفته او، زعفران ما در بازارهای جهانی کشورهای هدف به عنوان یک محصول یا ادویه هزاره سوم معرفی می کنند که این امر نیازمند تبلیغات از سوی سفرای ما در بازارهای دنیاست تا مردم با خواص دارویی این محصول آشنا شوند.
میری ادامه داد: اگر قرار است زعفران ایرانی به عنوان برند در بازارهای جهانی حضور داشته باشد، از صادرکننده و صادرات باید حمایت شود چراکه صادرات یک کیلو زعفران در بسته بندی های یک گرمی برای صادرکننده ۸ تا ۱۲ میلیون تومان هزینه حمل دارد و بدیهی است که این هزینه ها منجر به افزایش قیمت تمام شده و کاهش رقابت در بازارهای جهانی می شود.
نایب رئیس شورای ملی زعفران افزود: هم اکنون صادرکننده برای بازگشت ارز به سامانه نیما ۳۰ تا ۵۰ درصد از جیب خود باید هزینه کند تا بتواند بدهی ارزی را تسویه کند، چنانچه این کار را انجام ندهد با لغو کارت بازرگانی و دیگر محدودیت ها مواجه می شود.
به گفته او، با توجه به هزینه سربار، برخی صادرکنندگان ناگریزند زعفران را به تاجر غیرایرانی دهند که این امر موجب شده نه تنها عایدی نصیب کشور نشود. بلکه حضور بزرگترین تولیدکننده در بازارهای دنیا کمرنگ می شود.
میری با اشاره به راهکارهای رتبه نخست صادرات و حضور پررنگ بزرگترین تولیدکننده در بازارهای دنیا گفت: حمایت از بخش تولید و صادرات، تک نرخی شدن ارز، ارتباط با تجار دیگر کشورها از طریق سیستم بانکی به منظور مدیریت بازارهای جهانی و حمایت از صادرکنندگانی که زعفران بسته بندی به دنیا صادر می کند، در توسعه صادرات تاثیر بسزایی دارد.
رضا نورانی رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی گفت: علی رغم آنکه ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران در دنیاست، اما اسپانیا بزرگترین صادرکننده است که علت اصلی این ضعف به بسته بندی، عدم اتخاذ سیاست و تصمیمات تشویقی و برندسازی برمی گردد، درحالیکه اسپانیا روی برندسازی و بسته بندی کار می کند. گرچه زعفران ایرانی از کیفیت بالایی برخوردار است، اما صادرات این محصول باید توسط افراد متخصص در این حوزه انجام شود.
نورانی ادامه داد: برخی صادرکنندگان که اطلاعات دقیقی راجع به محصول زعفران ندارند، اقدام به صادرات فله یا بسته بندی های نامناسب به کشورهای حوزه خلیج فارس می کنند که این امر کیفیت کالا را بشدت تحت تاثیر قرار می دهد و منجر به از بین رفتن بازارهای صادراتی می شود.
رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی گفت: اگر بر روی زعفران ایران که طلای سرخ نامیده می شود، کار شود، امکان جایگاه نخست در بازارهای صادراتی فراهم می شود چراکه هم اکنون برخی رقبا همچون افغانستان، زعفران تولیدی خود را با سوءاستفاده از نام زعفران ایرانی در بازارهای دنیا عرضه می کنند.
بسیاری از کارشناسان بخش کشاورزی براین باورند که با رفع موانع صادراتی، صادرات زعفران ۱۰۰ درصد افزایش می یابد که این امر کمک بزرگی به اقتصاد روستاها و کشاورزان می کند.
رقبا بدنبال تصاحب جایگاه زعفران ایرانی هستند
در ادامه علی حسینی عضو شورای ملی زعفران گفت: با توجه به آنکه ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران در دنیا به شمار می رود، از این رو رقبای ما بدنبال تصاحب جایگاه ما در بازارهای دنیا هستند. زعفران کالای کم حجم، باارزش و سودآور است که امکان قاچاق این محصول به آن سوی مرزها وجود دارد.
حسینی با بیان اینکه آمار دقیقی از قاچاق زعفران وجود ندارد، افزود: آمارهای اعلامی برمبنای احتمالات و برآورد میزان تولید، صادرات و مصرف داخلی است، اما به طور کلی قاچاق زعفران یک هشدار به مسئولان گمرکات و افراد نظارت کننده مرزهای خروجی کشور است چراکه با قاچاق زعفران عایدی نصیب کشور نمی شود و به آن به عنوان فرار سرمایه باید نگاه کرد.
عضو شورای ملی زعفران با تاکید بر رفع موانع صادرات طلای سرخ گفت: اگر موانع بازگشت ارز به سامانه نیما برطرف شود تا صادرکننده مجبور نباشد تمامی هزینه ها را برمبنای بازار آزاد پرداخت کند و به عبارتی شفاف سازی در صادرات ایجاد شود، دیگر شاهد قاچاق زعفران نخواهیم بود. در مواقعی که قیمت زعفران منطقی و متعادل است، خبری از تلقب در بازار فروش نیست، از این رو با رفع موانع صادراتی نیز قاچاق به پایان می رسد.
علی رغم آنکه ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران در دنیا محسوب می شود، اما بواسطه موانع و مشکلات سد راه صادرکنندگان،به حضور جدی در بازارهای هدف ندارد که در نهایت این امر زمینه را برای قاچاق و سوء استفاده دیگر کشورها از برند طلای سرخ ایرانی فراهم کرده است که انتظار می رود دولت هرچه سریع تر علاوه بر رفع موانع از تولید و صادرات این محصول حمایت کند تا بتوانیم با بازاریابی و بازارسازی به جایگاه واقعی خود دست یابیم.