صنعت زنبورداری جهان از جمله بخش های مهم محسوب می شود که شامل محصولات و فرآورده های متنوعی می شود و اگرچه غالبا این صنعت با محصول عسل شناخته می شود، اما فرآورده های دیگری همچون ژل رویال، بره موم، زهر زنبور و غیره نیز بازارهای پویایی دارند.
چین؛ بزرگترین تولید کننده ژل رویال
بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی سازمان های مربوطه صنعت ژل رویال از زیر بخش های صنعت زنبورداری است که برخی کشورها وارد بهره برداری از این فرآورده حیوانی شده اند و فروش بین المللی قابل توجهی برای این محصول رقم می زنند. به طوری که طبق آمار فائو کشور چین سالانه با تولید بیش از ۵۰۰ تن بزرگترین تولید کننده محسوب می شود و از آن طرف در حوزه واردات نیز در سال ۲۰۲۲ فیلیپین بیشترین حجم واردات را داشته است.
صنایع بدون حمایت دولت پا نمی گیرند
تولید ژل رویال در ایران از بیش از یک دهه پیش آغاز شده است و تا حدودی بازارهای داخلی تامین می شود، با این وجود به گفته فعالان این بخش، واردات بی رویه و حتی قاچاق این محصول به بازار داخل موجب شده تولید این محصول تحت شعاع یکسری مسائل قرار بگیرد.
حسن سلیمانی یکی از فعالان صنعت زنبورداری که به صورت تخصصی در حوزه ساخت و تولید انواع تجهیزات و ابزار آلات استخراج ژل رویال فعالیت دارد معتقد است صنعت ژل رویال رها شده است و صرفا به مساله تولید پرداخته شده است. در واقع اگر ژل رویال را یک صنعت بدانیم باید تولید کننده، تقاضا برای محصول، گردش مالی و غیره را همزمان دارا باشد. به عبارت دیگر الان وجه تولید در مرکز قرار دارد و در اطراف این صنعت نیز زنجیره تامین وجود دارد؛ یعنی هر صنعتی را نگاه کنید یکسری بخش های پایین دستی و یکسری بالا دستی دارد و در مرکز آن تولید کننده قرار دارد.
تولید کننده تجهیزات ژل رویال: وقتی گفته می شود تولید ژل رویال صورت بگیرد از آن طرف بخش های اجرایی دولت باید جلوی واردات ژل رویال تقلبی و قاچاق را هم بگیرند
وی با بیان اینکه حدود ۱۰-۱۲ سال پیش روی موضوع استخراج ژل رویال تمرکز کردند به خبرنگار بازار گفت: همانطور که می دانید همزمان بخش های دولتی هم تلاش های محدودی روی این حوزه داشتند و آموزش های مرتبط با تولید ژل رویال را ارائه دادند، تولید شروع شد و ما نیز تعهد کردیم ابزارهای مرتبط با تولید ژل رویال را بسازیم اما این تمام مساله نیست و زنبورداران رها شدند. در صورتی که وقتی عناصر صنعت گفته شد بسته بندی، بازارها، اطلاع رسانی و آشنایی مردم با این محصول و غیره نیز باید توسط دولت انجام می شد.
این تولید کننده تجهیزات ژل رویال ادامه داد: بنده معتقدم صنایع بدون حمایت دولت پا نمی گیرد و اگر هم پا بگیرد در یک مقطع دیگر رشد نمی کنند. لذا وقتی گفته می شود تولید ژل رویال صورت بگیرد از آن طرف بخش های اجرایی دولت باید جلوی واردات ژل رویال تقلبی و قاچاق را هم بگیرند.
واردات بی رویه ژل رویال و عرضه به نام محصول ایرانی
سلیمانی همچنین در خصوص واردات بی رویه ژل رویال نیز گفت: الان واردات بی رویه بسیار بسیار جدی است و انواع و اقسام این محصول وارداتی را به عنوان ژل ایرانی در بازار عرضه می کنند. در واقع برخی شرکت های دارویی ژل های تقلبی به خصوص از چین وارد می کنند که ارزان تر است.
وی ادامه داد: به همین دلیل است که وقتی گفته می شود زنجیره تامین هم باید مد نظر باشد بسیاری از این مسائل را شامل می شود؛ به عنوان مثال یکی از مسائل کلیدی که در بحث تولید ژل داریم مساله بهداشت است چرا که ژل رویال یک ماده فاسد شدنی است که مصرف غذایی دارد اما در شرایط بدی تولید می شود. در حالی که بر فرض در ترکیه کلیه زنبورداران مجهز به کانکس هستند و از نظر وضعیت بهداشتی کنترل می شوند اما در ایران چنین چیزی نیست. چون زنجیره تامین را نگاه نمی کنند و فقط روی تولید تمرکز شده است و بقیه مسائل رها شده است و به صورت جزیره ای توسط بخش خصوصی اداره می شود.
تولید کننده تجهیزات صنعت زنبورداری: فضای صادراتی کلا بسته است در بازارهای منطقه عنوان ساخت ایران و برند خود را از روی محصولات خود پاک کرده ایم که بتوانیم برخی تولیدات خود را در کشورهای اطراف بفروشیم
این تولید کننده ابزار استخراج ژل رویال همچنین در خصوص شرایط حاکم بر ساخت و عرضه این تجهیزات صنعتی گفت: با توجه به مسائل رکود فعلی در تامین مواد اولیه چالش زیاد است، همانطور که در کلیه محصولات زنبوداری این مشکل را داریم به طوری که در بخش تجهیزات ژل رویال حدود ۸ طرح داریم که به دلیل اقتصادی نبودن مسکوت مانده است. چون از یک سو حمایت نمی شود از سوی دیگر صادرات هم نداریم و لذا سرمایه گذاری و تولید این تجهیزات نوین صرفه اقتصادی ندارد.
سلیمانی افزود: در واقع الان ممنوعیت صادرات تجهیزات و ابزار آلات صنعت زنبورداری را نداریم اما مساله اینجا است که فضای صادراتی کلا بسته است و در بازارهای منطقه عنوان ساخت ایران و برند خود را از روی محصولات خود پاک کرده ایم که بتوانیم برخی تولیدات خود را در کشورهای اطراف بفروشیم.
چالش زنبورداران با بازار و عدم حمایت بخش دولتی
این تولید کننده همچنین تاکید کرد: از نظر کیفی تولیدات ما تقریبا همسان با تولیدات روز دنیا است و به عبارت دیگر هیچ عقب ماندگی در مورد ابزار آلات نداریم و مشکل ما بازار و ساختارهای حمایتی است که بتوان تولید به قیمت در بیاید. از سوی دیگر همانطور که می دانید همه زنبورها تولید ژل بالایی ندارند به هین دلیل چینی ها سالها روی یک نژاد کار کرده اند که تولید ژل بالایی دارد. اما دولت به جای اینکه حمایت کند و این نژاد را وارد کند صنعت را رها کرده و زنبورداران به صورت قاچاقی این نژاد را آورده اند که این امر هم خود چالش های زیادی همراه دارد.