بالا رفتن هزینه تولید کشاورزی یکی از مشکلاتی است که همواره اثرات منفی آن گریبان بازار را می‌گیرد و روی افزایش قیمت‌ها تاثیرگذار است، هر چه هزینه تولید کننده بیشتر می‌شود او هم روی قیمت کالا می‌کشد اما اگر هزینه کاهش یابد، قیمت افت خواهد کرد و سود مناسبی نصیب تولید کننده خواهد شد. بخشی از هزینه‌ها ریشه در مدیریت تولید دارد و می‌توان کنترل کرد، اما بخش دیگر در عدم اجرای قانون، وابستگی بیش از اندازه به واردات نهاده، نابسامانی بازار، وجود دلالی و واسطه‌گری و عدم مدیریت صحیح تولید مربوط می‌شود که می‌توان با کنترل آنها قیمت را به نفع مصرف کننده و تولید کننده کنترل کرد.
این روزها زیاد شنیده می‌شود که تولیدکنندگان می‌گویند تولید برای ما صرفه ندارد در عین حالی که نرخ فروش‌شان هم بالاست و این سئوال می‌شود که چگونه کالایی هم گران باشد و هم تولید کننده سودی نداشته باشد، این پارادوکس به دلیل هزینه بالای تولید و یک سری عوامل دیگر است که در واقع سود تولید کننده را می‌بلعد، نمونه‌های این مدل را در تولید مرغ، تخم مرغ، میوه و حتی گوشت و لبنیات بارها شنیده ایم.
*هزینه تولید مرغ بیش از قیمت فروش
پرورش مرغ یکی از حوزه‌هایی است که امروزه از هزینه تولید آن گلایه بیشتری می‌شود، تولیدکنندگان می‌گویند هزینه تولید بیش از قیمتی است که می‌فروشیم، آنها از این وضع راضی نیستند و معتقدند که دولت باید در نرخ فروش آنها تجدید نظر کند.
علی ابراهیمی مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس گفت: قیمت تمام شده هر کیلوگرم مرغ زنده درب واحدهای تولیدی با احتساب هزینه‌های تمام شده تولید و سود متعارف حدودا کیلویی ۶۰ هزار تومان برای تولیدکنندگان تمام می‌شود؛ بنابراین تولیدکنندگان به ازای هر کیلوگرم از این محصول بین ۳ تا ۶ هزار تومان زیر قیمت تمام شده عرضه می‌کنند، قیمت هر کیلوگرم مرغ زنده درب واحدهای تولیدی به طور میانگین بین ۵۴ تا ۵۷ هزار تومان است.
ابراهیمی افزود: با توجه به افزایش هزینه‌های تولید طی ماه‌های اخیر ضرورت دارد برای حفظ صنعت مرغ گوشتی کشور، قیمت مرغ زنده اصلاح شود، در غیر این صورت تولیدکنندگان دچار ضرر و زیان شده و به تدریج از چرخه تولید خارج خواهند شد.
وی از دولت خواست برای حفظ صنعت طیور قیمت‌های اصلاحی مرغ زنده و گوشت مرغ را اعلام کنند تا تولید دچار مشکل نشود و تداوم تولید تضمین شود.
*نهاده گران است
بخشی از هزینه تولید مرغدار به نهاده‌های گران مربوط می‌شود که حدود 70 درصد آنها وابسته به واردات است و مشکل اینجاست که 70 درصد هزینه تولید محصولات پروتئینی هم مربوط به همین خوراک و نهاده‌ها است.
اگرچه دولت با پرداخت یارانه و اختصاص ارز نیمایی 28500 تومانی قیمت خوراک دام و طیور را در داخل کنترل می‌کند اما به دلیل وجود واردکنندگان با نفوذ و سابقه‌داری در این حوزه، همواره کنترل بازار را در اختیار می‌گیرند و بازار‌های سیاه تشکیل می‌دهند که نرخ‌های چند برابر هم عرضه می‌شود، این وارد کنندگان با سابقه با شگرد تزریق قطره چکانی بازار آزاد را به نفع خود نگه می‌دارند و در این میان تولید کنندگان در سایه این عرضه قطره چکانی مجبور می‌شوند بخشی از نیاز خود را از این بازار سیاه خرید کنند که به هزینه تولید آنها اضافه می‌کند.
البته وجود دلالی و واسطه گری در اکثر حلقه‌های تولید تا رسیدن به دست مردم، به هزینه‌ها اضافه می‌کند، واسطه‌گری در حلقه اولیه تامین نهاده و توزیع بازار بیش از سایر حلقه‌ها وجود دارد.
*قانون یکپارچه سازی زمین کشاورزی اجرا نشد
هزینه تولید میوه و محصولات کشاورزی هم بالاست، خرد شدن زمین‌های کشاورزی هم به بالا رفتن هزینه‌ها کمک کرده است، 17 سال پیش قانونی با عنوان « یکپارچه سازی و جلوگیری از خرد شدن اراضی» تصویب شد اما در طی این مدت به غیر از چند اقدام نمایشی اقدام خاصی نشده است. بنابراین زمین‌های کشاورزی در کشور ما میانگین 1.2 هکتار است و امکان مکانیزاسیون کشاورزی و سرشکن شدن هزینه تولید را نمی دهد، ضریب مکانیزاسیون کشاورزی پایین تر است و اکثر کارها دستی و کارگری است که هزینه‌ها را بیشتر کرده است.
یک کشاورز اردبیلی به خبرنگار فارس گفت: « تولید گوجه فرنگی در یک هکتار زمین بیش از 20 میلیون تومان هزینه دارد در حالی که در خوش بینانه ترین حالت 10 میلیون تومان از این زمین سود می‌کنم و بعضی سالها اگر بازار مناسب نباشد ضرر می‌کنم.»
وی بالا بودن هزینه‌های آماده سازی زمین، نهاده‌های کشاورزی نظیر سم و کود، کارگری، بسته بندی را از مهمترین عوامل بالا بودن هزینه‌های تولید عنوان کرد.
*چگونه می توان با هزینه کم سود مناسب داشت
اما سئوال این است که آیا به تناسب بالا رفتن هزینه‌های تولید، قیمت مصرف کننده باید مرتب بالا برود؟ آیا راهی برای ایجاد حاشیه سود برای تولید کننده و قیمت مناسب برای مصرف کننده وجود دارد؟
علی عزیزی کارشناس کشاورزی هم در گفت وگو با خبرنگار فارس گفت: بخشی از هزینه‌های تولید را می‌توان با مدیریت صحیح کاهش داد، افزایش بهره وری یکی از این روش‌ها است که هزینه‌ها سرشکن می‌شود و حاشیه سود تولید کننده بالا می‌رود، انتخاب واریته مناسب، بذر مناسب و استفاده از تکنولوژی‌های روز مهمترین عامل در ایجاد بهره‌وری است.
وی افزود: قبل از افزایش دادن قیمت محصول به بهانه بالا بودن هزینه باید راه‌های کاهش هزینه‌های تولید را اجرا کنیم، اگر 20 درصد هزینه تولید را کم کنیم به همان اندازه به سود تولید کننده اضافه می‌شود و نیازی نیست که از راه افزایش قیمت کالا سود به دست بیاوریم متاسفانه چیزی که در بین تولید کنندگان رایج شده است.
بنابراین با اینکه هزینه‌های تولید کنندگان بسیار بالا و حاشیه سود آنها بسیار کم شده است اما می‌توان قبل از اقدام به افزایش قیمت، و یا درخواست از دولت برای بالا بردن قیمت کالا، به فکر کاهش هزینه‌های تولید باشیم، درست است برخی از این هزینه‌ها ثابت و از دست تولید کننده خارج است، اما خیلی از آنها را می‌توان با مدیریت صحیح کاهش داد که بدون نیاز به گران کردن کالا حاشیه سود تولید کننده حفظ خواهد شد.