کاووس نگینی، فعال حوزه گلخانه‌ای و مدیرعامل شرکت «زمین هوشمند» می‌گوید: این شرکت با ماموریت به‌کارگیری فناوری‌های نوین در عرصه کشاورزی آغاز به فعالیت کرده است و پس از انجام تحقیقات لازم و مطالعات میدانی به این نتیجه رسیده که رویکرد فنی مهندسی در حوزه کشاورزی، به‌شدت نیاز به تقویت دارد و در بخش‌هایی از کشاورزی از جمله گلخانه‌ها و باغات باید این رویکرد تقویت شود؛ به‌همین دلیل ما با هماهنگی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و با ماموریت و هدف‌گذاری «گلخانه هوشمند» و «باغ هوشمند» در حال فعالیت هستیم.
برنامه ملی توسعه، ایجاد و ارتقاء واحدهای گلخانه‌ای
وی در مورد چگونگی همکاری با معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری گفت: سال گذشته معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری فراخوانی در کشور منتشر کرد و برای مدیریت پیمانی برخی طرح‌ها، به دنبال یک شرکت معتبر بود؛ مسئله از این قرار است که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با وزارت جهاد کشاورزی توافق‌نامه‌ای تحت نام «برنامه ملی توسعه، ایجاد و ارتقاء واحدهای گلخانه‌ای و شیلاتی» راه‌اندازی کرده است و برای این دو زیربخش کشاورزی، یعنی واحدهای گلخانه‌ای و شیلاتی، معاونت علمی به‌دنبال یک «مدیر پیمان» یا «کارگزار» بود که شرکت «زمین هوشمند» نیز در آن فراخوان شرکت کرد و پس از طی چندین مرحله و فرستادن مستندات، مدارک، مصاحبه‌ها و بررسی‌های لازم توانستیم به‌عنوان مدیر پیمان بخش ملی توسعه، ایجاد و ارتقاء شهرک‌ها و واحدهای گلخانه‌ای انتخاب شویم.
متولیان گلخانه‌ها در کشور
نگینی در مورد متولیان مختلف گلخانه‌ها در کشور، توضیح داد: اساسا گلخانه‌ها از یک جایگاه مهمی برخوردار هستند و به‌همین دلیل چند متولی در این حوزه فعالیت دارند؛ مثلا معاونت باغبانی و دفتر امور گلخانه‌ها در وزارت جهاد کشاورزی، بحث سیاست‌گذاری کلان را بر عهده دارد و از طرفی شرکت شهرک‌های کشاورزی، بزرگ‌ترین ماموریتش ایجاد زیرساخت مناسب برای تخصیص واحد گلخانه به متقاضیان است.
وی افزود: اما اگر کلیت گلخانه‌های کشور را بررسی کنیم، خواهیم دید که علاوه بر اینها، بخش خصوصی و بخش‌های دیگری نیز وارد این مبحث شده و بدون استفاده از زمین‌هایی که شرکت شهرک‌های کشاورزی برای این کار اختصاص می‌دهد، مبادرت به فعالیت در امر گلخانه‌ها نموده‌اند و اتفاقا بعضا بسیار موفق بوده‌اند.
در این میان، معاونت علمی و فناوری ریاست جهموری نگاه سینرژیک و هم‌افزایی دارد و با همه متولیان گلخانه‌ها همکاری می‌نماید و با همه آنها هماهنگی و در تعامل هستیم.
رویکردهای فنی مهندسی
مدیرعامل شرکت کارگزار برنامه ملی توسعه، ایجاد و ارتقاء واحدهای گلخانه‌ای کشور، گفت: با توجه به پیمایش‌هایی که در حوزه گلخانه داشته‌ایم، بدیهی است رویکردهای فنی مهندسی به موضوع داشته باشیم و لازم است گلخانه‌های ما از چندین رویکرد بهره‌وری آب و انرژی، اتوماسیون و بازار مناسب برای فروش محصولات برخوردار باشند که متاسفانه بازار محصولات از وضعیت مناسبی برخوردار نیست و ما برای این منظور «بازار هوشمند» را مد نظر داریم.
نگینی ادامه داد: با توجه به علوم مدیریت، باید به سمت تصمیم‌گیری‌های صحیح در حوزه گلخانه‌ها از مکان سنجی تا فروش (از مزرعه تا سفره) حرکت کنیم و به همین منظور، پیشنهاد موضوعی تحت نام «هوش کشت و کار» را برای کل این زنجیره داریم؛ که به معنی تصمیم‌گیری بر اساس داده‌ها، اطلاعات و دانش حرفه‌ای است تا بتوانیم موفقیت مطلوب را کسب کنیم.
تمرکز بر روی زنجیره‌های تولید
وی اظهار کرد: واقعیت این است که متاسفانه می‌توانیم بگوئیم صنعت گلخانه با چالش‌های بسیار زیادی مواجه است؛ یکی از مهم‌ترین خلاء‌ها در این زمینه، رویکرد یکپارچگی و رویکرد زنجیره ارزش و زنجیره تامین است.
تلاش ما بر این است که نگاه زنجیره‌محور به موضوع داشته باشیم و از مکان‌یابی مناسب، امکان‌سنجی، طراحی فنی مهندسی، تشکیل کنسرسیوم‌ها و انتخاب پارتنرها و شرکای تجاری، تامین نهاده‌های کشاورزی، مشاوره و مدیریت در حوزه تولید و بهره‌برداری، سورتینگ، بسته‌بندی و بازاریابی و در نهایت فروش محصولات کشاورزی را مد نظر داریم؛ رویکرد زنجیره داشتن، به‌کار گیری فناوری‌ها در طول زنجیره، بهینه‌سازی زنجیره و مشارکت کلیه ذینفعان زنجیره را در فعالیت‌ها مد نظر داریم.
چالش‌ها
مدیرعامل شرکت «زمین هوشمند» تشریح کرد: گلخانه‌ها با چالش‌های زیادی مواجه هستند؛ یکی از مهم‌ترین آنها این مبحث است که در گلخانه‌ها، اندک شرکت‌هایی رویکرد فنی مهندسی به حوزه گلخانه دارند؛ چراکه گلخانه‌ها در تقاطع مهندسی‌ها قرار می‌گیرند و در طراحی یک گلخانه حداقل هفت موضوع مهندسی ازجمله مهندسی مکانیک و سازه، تاسیسات بخش گرمایش و سرمایش، تاسیسات زیرساخت‌های ابنیه گلخانه، مهندسی الکتریکال برای بحث برق گلخانه و مهندسی اتوماسیون و هوشمندسازی و رشته‌های مرتبط با مهندسی کشاورزی برای مشاوره تولید و نگهداری محصولات لازم دارد؛ اما در حال حاضر گلخانه‌های ما از همه این موضوعات بهره‌برداری لازم را ندارند و به همین دلیل با کاهش بهره‌وری مواجه هستند.
نگینی افزود: به عبارت دیگر، در ایران، گلخانه‌ها بین «گرمخانه» تا «پلنت فکتوری» یا کارخانه کشاورزی در نوسان است و در کشور ما رویکرد بیشتر رویکرد به سمت گرمخانه بوده و لازم است که به سمت پلنت فکتوری و کارخانه کشاورزی حرکت کنیم و چون افزایش حوزه بهره‌وری هدف است، باید نگاه یکپارچه به زنجیره ارزش نیز داشته باشیم.
هوشمندسازی گلخانه‌ها
وی گفت: یکی از فناوری‌هایی که می‌تواند کمک کند، بحث هوشمندسازی است که در کل مراحل زنجیره به‌ویژه در بحث تولید و مدیریت تولید قابل تسری دادن است؛ چراکه در یک اندازه مشخص، تعداد قابل توجهی گیاه وجود دارد و این گیاهان به عنوان یک موجود زنده نیازمند بستر مناسب هستند و فناوری‌های دیجیتال سازی، اتوماسیون و هوشمند است که می‌تواند بستر را به وجود بیاورد تا بحث تغذیه، آبیاری، کنترل اقلیم گلخانه و... به صورت هوشمند انجام و در یک بستر مناسب، امکان رشد و نمو گیاه را به وجود آورد.
درخت فناوری و واحدهای فناور
نگینی تشریح کرد: معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با توجه به فلسفه وجودی‌اش که افزایش بهره‌وری در صنایع مختلف است، به دنبال این است که فناوری‌های گلخانه را گسترش دهد و گلخانه‌داران را تشویق کند که فناوری‌های گلخانه‌های خود را ارتقا دهند. به همین دلیل ما اقدام به تدوین «درخت فناوری» حوزه گلخانه نمودیم و موضوع به بحث خبرگانی گذاشته شد و از مشارکت بسیاری از کارشناسان و فعالان در این حوزه بهره‌مند شدیم.
وی گفت: معاونت علمی ریاست‌جمهوری، «واحدهای فناور» را تعریف کرده است؛ به این شکل که هر گلخانه‌داری برای افزایش میزان یا کیفیت تولید با استفاده از فناوری‌های مختلف اقدام به نوآوری، ابتکار با هر نوع روش و اقدامی که منجر به بالا رفتن کمیت و کیفیت محصول شود، مورد حمایت مادی و معنوی قرار گیرد و در این زمینه 42 واحد فناور را در شش ماه گذشته ارزیابی کرده‌ایم که 9 مورد آن به مرحله نهایی رسیده و مشمول تسهیلات معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری شده‌اند.