پاییز سال گذشته جشنواره ملی زرشک در خراسان جنوبی برگزار شد تا هم این ظرفیت بی بدیل استان برای اشتغال زایی و درآمدزایی به مردم ایران معرفی شود و هم با طرح مشکلات فعالان این حوزه قدمی در راستای رفع آن برداشته شود.
این موضوع برای خراسان جنوبی که سطح زیر کشت زرشک آن بیش از ۱۹ هزار هکتار است و سالانه ۸۵ هزار تن زرشک تَر و ۲۲ هزار تن زرشک خشک در آن به همت کشاورزان تولید می‌شود از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.
امرار معاش ۵۰ هزار خانواده از تولید زرشک
در خراسان جنوبی ۵۰ هزار خانوار به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم از تولید زرشک امرار معاش می‌کنند و زندگی حدود ۲۵۰ هزار نفر از جمعیت استان وابسته به این محصول است.
حال با گذشته یک سال از برگزاری این جشنواره به سراغ زرشک کاران رفته و آنان درباره مشکلاتشان پرسیدیم و از مسئولان اقداماتی که از سال گذشته تاکنون در این زمینه انجام شده پرس و جو کردیم.
محمد سلیمان زاده از زرشک کاران خراسان جنوبی که در شهرستان درمیان زندگی می‌کند در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار کرد: بعد از برگزاری جشنواره زرشک در سال گذشته در شهرستان ما تغییر خاصی درباره وضعیت این محصول حاصل نشده است.
درمیان، بی نصیب از کارخانه فرآوری زرشک
وی با تأکید بر اینکه اگر هم تغییری صورت گرفته، اطلاع رسانی لازم نشده است، بیان کرد: با توجه به اینکه درمیان سومین شهرستان زیرکشت زرشک در استان است اما از داشتن یه کارخانه فرآوری زرشک بی نصیب مانده، در حالی که فضا و زمین برای این کار زیاد داریم.
این زرشک کار درمیانی ادامه داد: البته با توجه به اینکه درمیان یک شهرستان مرزی و دور از مرکز است سرمایه گذار نیز تمایل چندانی برای سرمایه گذاری در این شهرستان ندارد و باید مشوق‌هایی برای آنان در نظر گرفت.
سلیمان زاده با بیان اینکه سرمایه گذاران بومی هم درآمد آن‌چنانی برای احداث کارخانه ندارند، گفت: قبلاً یک کارخانه فرآوری زرشک در بخش قهستان بود که به دلیل مشکلات مالی و… و. غیر فعال شد که اگر آن هم فعال باشد نیازی نیست زرشک درمیان جای دیگری فرآوری و صادر شود.
مشکل قیمت گذاری در محصول زرشک
زرشک کار درمیان بیان کرد: زرشک درمیان تا سال گذشته که سردخانه و انباری برای نگهداری نداشت برای نگهداری در سردخانه به بیرجند آورده می‌شد.
وی با بیان اینکه مشکل دیگر قیمت پایین و متفاوتی است که برای زرشک تازه تعیین می‌شود، اظهار کرد: مشکل دیگر خرید سرشاخه است که دلال با قیمت بسیار کم می خرد.
زرشک کار درمیانی یادآور شد: در مجموع برای زرشک هر قیمتی هم مشخص کنند با توجه به زحماتی که در برداشت دارد از جمله خارهای تیز، آبیاری شبهای سرد زمستان و روزای گرم تابستان باز هم ناچیز است.
حاجی الهیار خسروی از زرشک کاران نوغاب هندوالان شهرستان درمیان نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار کرد: یکی از مهمترین مشکلات ما در حال حاضر بحث تأمین آب کشاورزی است چرا که میزان برداشت آب را از چاه به شدت کاهش داده‌اند.
گلایه از کاهش میزان برداشت آب
وی بیان کرد: به عنوان مثال برای خود من میزان برداشت آب از چاه را به میزان دو لیتر در ثانیه کاهش داده‌اند که آسیب زا است.
این زرشک کار خراسان جنوبی ادامه داد: به ما توصیه برای آبیاری به شیوه آبیاری قطره‌ای می‌کنند ولی حمایتی در این زمینه نمی‌شود و تنها ۵۰۰ میلیون تسهیلات می‌دهند که نمی‌توان چندین هکتار را با چنین مبلغی مجهز به سیستم آبیاری قطره‌ای کرد.
خسروی ادامه داد: با تأکید بر اینکه در زمینه فروش زرشک هم با مشکل رو به رو هستیم، گفت: درست است که برای خرید زرشک پای دلال در میان است ولی اگر همین دلال‌ها نباشد زرشک روی دست ما می‌ماند
پای دلالان در میان است
وی افزود: دلال‌ها زرشک را برای چند ماه در انبار نگه می‌دارند و بعد از آن در شهرهای تهران، مشهد، شیراز و اصفهان به فروش می‌رسانند.
زرشک کار خراسان جنوبی یادآور شد: به نظر من بهترین کار ایجاد یک کارخانه فرآوری زرشک در شهرستان درمیان است که هم موجب اشتغال زایی می‌شود و هم محصول زرشک ما ارزش افزوده بیشتری پیدا خواهد کرد.
خسروی یادآور شد: با توجه به کاهش برداشت آب از چاه بسیاری از کشاورزان سطح زرشک خود را کاهش داده‌اند که خود من یکی از این افراد هستم.
مهدی جعفری، رئیس جهاد کشاورزی خراسان جنوبی در پاسخ به این سوال که از برگزاری جشنواره زرشک در سال ۱۴۰۱ تا به امروز چه برنامه‌هایی در زمینه تغییر بازار زرشک و وضعیت زرشک کاران استان به وجود آمده است، گفت: برای اطلاع رسانی در این زمینه بولتنی آماده شده است ولی اطلاع رسانی دقیق را به جشنواره زرشک سال جاری موکول می‌کنیم.
اجرای طرح خرید مزرعه برای محصول زرشک
البته وی در سی ام شهریور سال جاری در گفت و گویی بیان کرد امسال طرح خرید مزرعه در خراسان جنوبی برای محصول زرشک در حوزه شهرستان‌های درمیان و زیرکوه اجرا می‌شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی اضافه کرد: این طرح در قالب اجرای چند کار جدید و نو از جمله در زمینه تولید، حمایت، بازارسازی و بازار رسانی در استان دنبال خواهد شد.
جعفری گفت: برای اجرای این طرح در کشور ۱۶۰ میلیارد ریال در نظر گرفته شده که ۴۴ میلیارد ریال آن یعنی ۲۵ درصد منابع به خراسان جنوبی اختصاص یافته است.
تلاش برای پایداری تولید
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی بیان کرد: توان خود را برای پایدارسازی تولید گذاشته‌ایم و در این زمینه طرح‌های جدید را اجرا خواهیم کرد که یکی از این طرح‌ها اجرای آبیاری زیرسطحی است و ۱۰۰ هکتار آبیاری زیرسطحی در شهرستان‌های درمیان و زیرکوه اجرا می‌شود.
وی افزود: اگر شرکت‌های دانش بنیان دستگاه‌هایی را تولید کنند که بتواند در برداشت و فرآوری زرشک کمک کننده باشد نیز حمایت‌های لازم را خواهیم داشت.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی گفت: همچنین در حوزه بازارسازی و بازار رسانی از شرکت‌های صادر کننده محصول حمایت خواهیم کرد و در سال جاری خرید توافقی زرشک را داریم.
جعفری تصریح‌کرد: در زمینه اجرای طرح خرید مزرعه نیازمند ورود جدی کشاورزان توانمند هستیم و ما همراهی لازم را با کشاورزان خواهیم داشت.
جواد اشرفی، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان جنوبی نیز در این زمینه اظهار کرد: سال ۱۴۰۱ با برگزاری جشنواره ملی زرشک به دنبال ارزش افزوده این محصول برای کشاورزان بودیم.
دانش بنیان‌ها به یاری زرشک کاران بیایند
اشرفی از برگزاری دومین جشنواره زرشک در مهرماه سال جاری خبر داد و گفت: تولید استاندارد و علمی محصولات کشاورزی به خصوص زرشک ضروری است در این زمینه باید از دانش بنیان‌ها بهره گرفت.
وی به ارتزاق بیش از ۴۰ خانوار از محل تولید محصول زرشک در خراسان جنوبی اشاره کرد و گفت: یکی از دغدغه‌های ما این است که چرا زرشک باید در بازار تهران قیمت گذاری شود در حالی که قیمت گذاری باید در خود استان ما صورت گیرد.
اشرفی با بیان اینکه مدل بسته بندی محصول زرشک خوب نیست و گاه در ظرف نامناسب بسته‌بندی می‌شود، بیان کرد: باید یک بسته بندی و پکیچ متحدالشکل و نشان تجاری خاصی برای این محصول مزیت دار استان ثبت کنیم.
نام خراسان جنوبی با نام زرشک و زعفران و عناب گره خورده است و فراتر از یک محصول کشاورزی بخشی از هویت استان محسوب می‌شود باشد که بیش از این قدر آن را بدانیم.