تبی که مهار شد

از آنجا که این بیماری جزو بیماری های مشترک انسان و دام به شمار می رود، اغلب در مناطق روستایی و عشایری شیوع می‌یابد؛ به همین سبب شبکه دامپزشکی در اقصی نقاط کشور با آغاز فصل گرما، عملیات سم‌پاشی دام‌ها و محل نگهداری آنها را کلید می‌زنند و البته آموزش مردم برای جلوگیری از انتقال آن نیز در دستور کار است.
در سمپاشی ها، مراکز نگهداری دام اعم از صنعتی و سنتی، کشتارگاهها و اماکن عرضه دام سنگین و سبک در اولویت است و نکته اینجاست که اگر موقع ذبح دام اصول بهداشتی را رعایت کنند، آمار ابتلا به حداقل می رسد.

تب کریمه از کجا آمد؟
تب کریمه کنگو از بیماری‌های ناقل حیوان به انسان است که از طریق حشره‌ای به نام کنه به انسان منتقل می‌شود؛ این بیماری ویروسی تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (CCHF) با گزش یک منتقل می‌شود و گرچه میزبان اصلی آن حیوانات است، ولی موارد پراکنده آن در انسان نیز دیده می‌شود.
این بیماری برای اولین بار در سال ۱۹۴۴ در شبه جزیره کریمه توسط دانشمندان روسی شناسایی شد و تب هموراژیک کریمه نام گرفت؛ در سال ۱۹۶۹ مشخص شد عامل تب خونریزی دهنده کریمه مشابه عامل بیماری است که در جریان اپیدمی سال ۱۹۵۶ در کنگو پیدا شد و ترکیب نام این دو منطقه علت نامگذاری این بیماری است.
این بیماری در سال ۱۹۷۰ میلادی در ایران مورد شناسایی قرار گرفت و در برخی موارد در استان‌های کشور ما نیز ابتلای قطعی انسانی تب کریمه کنگو گزارش شده که بیشترین موارد مربوط به استان‌های مرز شرقی سیستان و بلوچستان بوده است.
این بیماری بیشتر در مناطق صحرایی آفریقا، اروپای شرقی، خاورمیانه، عراق، هند، افغانستان، پاکستان، ایران و غرب چین گزارش شده است.
دوره نهفته بیماری بسته به عمق نیش کنه متفاوت است. در صورت گزش عمیق، دوره نهفته بین یک تا سه روز و حداکثر ۹ روز است؛ اگر بیماری بر اثر تماس با خون یا بافت آلوده باشد، دوره نهفته پنج تا شش روز و حداکثر ۱۳ روز است.
تب، درد عضلانی، گردن درد، سفت شدن بافت گردن، درد چشم، حساسیت چشم نسبت به نور، تهوع، استفراغ، اسهال، شکم درد، گلودرد، نوسانات خلقی شدید و خواب آلودگی از مهمترین علایم تب خونریزی دهنده کنگو هستند و در برخی بیماران افزایش ضربان قلب، تورم غدد لنفاوی، بزرگ شدن کبد، خونریزی داخلی قابل مشاهده از روی پوست، نارسایی کبد و ریه نیز دیده می‌شود؛ داروهای ضد ویروسی تنها راه درمان بیماری هستند که به صورت خوراکی و وریدی استفاده می‌شوند.
از این رو همه ساله از اواخر فروردین که هوای کشور رو به گرمی می رود، شبکه دامپزشکی نیز برای مقابله با بیماری تب کریمه کنگو آماده می‌شود؛ این اقدام‌ها بویژه در استان هایی که از دامداری سنتی برخوردار هستند، اهمیت دوچندان می یابد زیرا روستاییان در تماس مستقیم با دام بیش از دیگران در معرض ابتلا به بیماری هستند.
استان مازندران از جمله این استان‌هاست که به مدد برخورداری از طبیعت و مراتع وسیع، دامداران سنتی نیز رونق دارد؛ پارسال در غرب مازندران حدود ۱۰ نفر به این بیماری مبتلا شدند که در همان مراحل اولیه شناسایی و درمان شدند اما امسال خبر رسیده که شرایط تحت کنترل است و موردی از ابتلا به بیماری گزارش نشده شده است.
آخرین آمار ابتلای شهروندان
آنطور که رئیس مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت گفته از آغاز فصل گرما تاکنون ۵۴ مورد ابتلا به بیماری تب کریمه کنگو در کشور مشاهده شده است که تمامی موارد تحت مراقبت و درمان قرار گرفته اند، اما ۵ نفر از افراد مبتلا شده با وجود انجام اقدامات درمانی، جان خود را از دست دادند.
آمارها نشان می دهد که ۶۰ درصد موارد ابتلا به تب کنگو مربوط به سیستان و بلوچستان است موضوعی که دکتر مهدی طباطبایی معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زاهدان بر آن صحه می‌گذارد و می گوید: تب کریمه کنگو به راحتی قابل کنترل است و می توان به آسانی و با رعایت اصول بهداشتی شامل آموزش نکات ایمنی و بهداشتی به مردم و نظارت بر خرید گوشت ذبح شده از محل های معتبر و استاندارد توسط شهروندان، عوارض ناشی از این بیماری را به حداقل رساند.
وی در عین حال بیشترین علت ابتلا به این بیماری در سیستان و بلوچستان را مربوط به قاچاق دام وعرضه غیرمجاز آن می داند و توضیح می دهد که از ابتدای امسال تاکنون ۹ بیمار مبتلا به این بیماری در این استان شناسایی شده اند.
با این اوصاف از ۵۴ مورد ابتلا به این بیماری، ۱۴ مورد مربوط به استان سیستان و بلوچستان و ۳ مورد از ۵ مورد فوت شده نیز مربوط به این استان است.
در استان گیلان نیز در سال‌های گذشته موارد معدودی از این بیماری دیده شده بود؛ این استان امسال تاکنون ۱۴ مورد ابتلا به بیماری تب کریمه کنگو داشته که یک مورد منجر به فوت شده است.
استان بعدی، اردبیل است که دو مورد ابتلا به این بیماری گزارش شده و یکی از هموطنان اردبیلی نیز بر اثر ابتلا به آن جان خود را از دست داده است.
چگونه تب کریمه کنگو به انسان منتقل می‌شود؟
تب کریمه کنگو یک عفونت ویروسی مشترک بین انسان و حیوان است و این بیماری از طریق گزش کنه به حیوانات منتقل می‌شود و آنها را بیمار می کند، اما علائمی در حیوان ایجاد نمی کند که باعث تشخیص شود و ظاهر حیوان کاملاً طبیعی است.
بیماری تب کریمه کنگو می تواند به صورت مستقیم از دام به انسان یا از طریق گزش انسان توسط کنه آلوده منتقل شود. اکثر موارد این بیماری در افرادی دیده می شود که با دام سروکار داشته اند. زیرا بیماری تب کریمه کنگو از طریق گزش دام توسط کنه آلوده ایجاد می شود.
راه دوم انتقال بیماری از طریق تماس با ترشحات بدن حیوان آلوده است. این بیماری از طریق تماس با خون حیوانات، ترشحات بدنی هنگام ذبح در کشتارگاه ها یا در فرآیندهای بعد از ذبح حیوان، حتی در قصابی ها ممکن است فرد را مبتلا کند. اگر از گوشت های مورد تایید سازمان دامپزشکی استفاده نشود، احتمال انتقال بیماری زیاد است. موارد این بیماری هرچند در کشور کم است، اما موضوع مهم خطرناک بودن بیماری است. بیماری تب کریمه کنگو جان فرد مبتلا را به شدت در معرض تهدید جدی قرار می دهد و اگر به موقع اقدامات مراقبتی و درمانی صورت نگیرد تا حدود ۳۰ درصد موارد مبتلا می تواند منجر به مرگ شود.
راهکارهای ساده برای جلوگیری از ابتلا به بیماری
در کشتارگاههای صنعتی، دامپزشک مسئول فنی بهداشتی در محل حضور دارد و قبل، حین و بعد از کشتار محل را بازرسی می کند و بعد از آن هم گوشت در سردخانه تا ۲۴ ساعت نگهداری می شود و سپس عرضه گوشت در مراکز عرضه تحت نظارت دامپزشکی انجام می شود و از این طریق هیچ خطری متوجه مصرف کننده نیست.
اما ممکن است دام در خارج از شبکه توزیع ذبح و به دست مصرف کننده برسد؛ در این شرایط یکی از ساده ترین راه های جلوگیری از ابتلا به این بیماری، استفاده کردن از دستکش برای تمیز کردن گوشت در منزل است؛ این بیماری در دام زنده هیچ علایمی ندارد اما وقتی به انسان منتقل می شود می تواند عامل مرگ فرد هم شود.
از این رو توصیه می شود مردم حتماً گوشت مصرفی خود را از مراکز مجاز و تحت نظارت های بهداشتی دامپزشکی تهیه، به بر چسب و مهر دامپزشکی بر روی لاشه‌ها نیز توجه ویژه کنند، گوشت تازه مصرف نکنند و گوشت را دستکم به مدت ۲۴ ساعت پس از نگهداری در یخچال، مصرف کنند.