استان کرمان یکی از استان های اصلی کشور در زمینهٔ تولید محصولات کشاورزی است و در این میان کشت های گلخانه ای مهمترین محصولات کشاورزی در استان هستند که موجب ارزآوری می شوند و همیشه در صدر فهرست صادرات قرار دارند.
تنوع آب وهوایی استان کرمان به دلیل شرایط خاص اقلیمی درخور توجه و در نتیجه این شرایط اقلیمی، در نواحی شمال وشمال غربی و مرکزی آب و هوا خشک و در جنوب وجنوب شرقی گرم ومرطوب است.
گرم و مرطوب بودن جنوب و جنوب شرق استان کرمان شرایط طبیعی را برای کشت های گلخانه ای ایجاد کرده است واین مهم سبب شده تا استان کرمان به گلخانه های طبیعی ایران معروف شود و همچنین این نوع شرایط آب و هوایی سبب کاهش بسیاری از هزینه ها در این نوع کشت می شود.
کشت گلخانه ای در واقع نمادی از عبور کشاورزی سنتی به علمی است که صرفه جویی، اشتغالزایی، استفاده از حداقل زمین برای تولید محصول، بهینه سازی مصرف آب، افزایش تولید برنامه‌ریزی‌شده، قابلیت کنترل محصول و آفات، تولید و تنوع محصول به صورت خارج از فصل، تنظیم برنامه کشت مطابق نیاز بازار از جمله مهمترین مزایای آن اعلام شده است.
در استان کرمان ۲۴ میلیون مترمربع گلخانه با تولید سالانه حدود ۴۸۰ هزار تن محصول وجود دارد، براساس برنامه ششم و هفتم توسعه باید پنج هزار هکتار طرح کشت گلخانه ای در این استان اجرایی شود.
طبق آمار موجود، اکنون ۱۵ هزار هکتار گلخانه در سطح کشور وجود دارد که برنامه ریزی شده ۵۰ هزار هکتار تا پایان برنامه ششم و هفتم توسعه گلخانه اجرایی شود.
کرمان دومین استان گلخانه خیز در سطح کشور
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان با اشاره به اینکه ما در کشور به غیر از امسال ۱۸ سال سابقه خشکسالی را تجربه کرده ایم افزود: البته نباید به این موضوع خوش بین باشیم که امسال تَر سالی است بلکه باید شرایط کشور را به خشک و نیمه خشک تعریف و برنامه ها را در این راستا برنامه ریزی کنیم تا سعی شود از منابع آبی حداکثر استفاده و بهر ه برداری را داشته باشیم.
محمدرضا پورخاتون به توسعه کشت گلخانه ای در سطح استان کرمان تاکید کرد و گفت: برای توسعه کشت های گلخانه ای در شهرستان ها برنامه هایی اتخاذ شده تا سرمایه گذاران به این سمت سوق داده شوند.
وی تصریح کرد: شهرستان های بم، جیرفت و شهداد محیط گلخانه ای طبیعی دارند و الگوی کشت در گلخانه ها باید به سمتی پیش برود که تمام محصولات کشت شود و تنها به کشت خیارسبز و گوجه اختصاص نداشته باشد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان با بیان اینکه استان کرمان رتبه دوم کشور را در حوزه کشت گلخانه ای دارد گفت: این استان دارای ۲هزار و ۴۰۰ هکتار کشت گلخانه ای در سطح کشور است.
پورخاتون با اشاره به اینکه بخش خصوصی و دولتی در حوزه کشاورزی به خوبی قدر آب را ندانستند در حالی که کشاورزی نوین در دنیا به سمت کشت های کنترل شده پیش می رود تصریح کرد: امروزه تغییرات اقلیمی سبب شده که در بسیاری از کشورها برای تولید محصولات باغی به سمت کشت های کنترل شده پیش بروند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان با اشاره به اینکه محیط کشت های گلخانه ای کنترل شده است ادامه داد: در زمینه کشت گلخانه ای به دلیل راندمان، بهره وری و تغییرات اقلیمی چاره ای نداریم که کشاورزی به این سمت و سو کشیده شود.
وی با تاکید بر اینکه برای حفظ کشاورزی در استانی مثل کرمان چاره ای نداریم که به دنبال کشت های گلخانه ای پیش برویم افزود: خوشبختانه ایران از منابع طبیعی خوبی از جمله ۳۰۰ روز آفتابی برخوردار و از محدود کشورهای دنیا است که این شرایط خوب را در زمینه کشاورزی دارد.
پورخاتون با اشاره به اینکه بیماری ها و آفات یک معضل برای کشورهای اروپایی شده است، گفت: با توجه به آب و هوای کشور، ایران از لحاظ تولیدات محصولات گلخانه ای می تواند، بی نظیر باشد لذا تصمیمات جدی در این حوزه باید اندیشیده شده است.
مزایای کشت های گلخانه ای
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان با اشاره به مزایای کشت گلخانه ای گفت: کشاورزی از طریق توسعه کمی پیش نمی رود بلکه باید کیفیت کار را بالا برود در نتیجه کشت گلخانه ای در بحث بهره وری نقش اول را دارد.
وی تولید محصول خارج از فصل را از دیگر مزیت های کشت گلخانه ای عنوان کرد و افزود: هزینه ها در حوزه تولید گلخانه ای کمتر از محیط باز است و گلخانه داران گردش مالی سالانه دارند در حالی که در کشت های باغی این چنین نیست.
پورخاتون اشتغالزایی را در کشت های گلخانه ای از دیگر مزایای این نوع کشت دانست و گفت: به ازای هر هکتار ۱۰ نفر مشغول به کار می شوند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان با بیان اینکه با انجام کشت های گلخانه ای بسیاری از شرکت های صادراتی در این زمینه نیز فعال می شوند، بیان داشت: در بسیاری از مناطق استان شرایط خوبی برای تولید محصول گلخانه ای وجود دارد اما تغییر کابری برای کشاورزان بسیار مشکل است.
کشاورزان در بخش گلخانه ای باید حمایت شوند
پورخاتون با اشاره به اینکه برای حل شدن بازار محصولات گلخانه ای باید سرانه تولید به کشورهای دیگر سرریز شود گفت: باید تولید محصولات گلخانه ای را در سطح استان به حد قابل قبولی برسانیم تا بازرگانی که می خواهد، قراردادی منعقد کند خیالش از تولید محصول راحت باشد، پس باید سطح زیرکشت گلخانه ای توسعه داده شود.
وی با بیان اینکه با توجه به شرایط اقتصادی کشور در حال حاضر هیچ درآمدی به اندازه کشت گلخانه ای در حوزه کشاورزی مقرون به صرفه نیست تاکید کرد: متاسفانه مردم بحث کشت های گلخانه ای را جدی نگرفته اند و باید در این زمینه اطلاع رسانی بیشتری انجام شود.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان تصریح کرد: برغم اینکه دومین استان در حوزه کشت های گلخانه ای هستیم، مدرسی که بتواند آموزش های نوین این حوزه را ارائه دهد، وجود ندارد.
پورخاتون با اشاره به اینکه سیاست های کلان باید در حوزه کار معنی دار شود گفت: اقتصاد ما نفتی بوده و در حال حاضر چاره ای نیست که از همه فرصت های اقتصادی در کشور استفاده کنیم و باید در حوزه کشت های گلخانه ای حمایت های ویژه ای شود تا کشاورز بتواند کشت خود را به این سمت و سو سوق دهد.
وی با بیان این مطلب که در زمینه ترانزیت محصولات کشاورزی مشکل داریم گفت: محصولات کشاورزی در برخی کشور های همسایه از جمله ترکیه به صورت رایگان ترانزیت می شود که این امر علاوه بر حمایت کشاورز سبب شده محصول کشاورزی مناطق مختلف به سایر کشورها معرفی شود.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان با بیان اینکه کشاورزی را نمی توانیم تعطیل کنیم تصریح کرد: باید کشاورزان را در بخش گلخانه ها حمایت کرد.
کشت گلخانه ای در حوزه کشاورزی توجیه اقتصادی دارد
مجری طرح توسعه گلخانه های جهاد کشاورزی استان کرمان گفت: مهم ترین امری که کشاورزان را به سمت کشت های گلخانه ای تشویق می کند؛ بحث بهره وری از آب است.
مهدی آشوری با اشاره به اینکه کشت گلخانه ای در حوزه کشاورزی توجیه اقتصادی دارد تصریح کرد: دوره بازگشت سرمایه در کشت های گلخانه ای حداکثر سه سال و در حال حاضر سرمایه گذاری اولیه برای ساخت گلخانه حدود ۲میلیارد تومان است.
وی با اشاره به تفاوت کشت های گلخانه ای نسبت به کشت های رو باز گفت: در شرایط خشکسالی و تَر سالی باید به سمت کشت های گلخانه ای پیش برویم زیرا محیط کشت های گلخانه ای کنترل شده است ما می توانیم عملکرد را در واحد سطح را افزایش دهیم.
مجری طرح توسعه گلخانه های جهاد کشاورزی استان کرمان ادامه داد: در کشت های گلخانه ای به دلیل محیط کنترل شده محصولات سالم و ارگانیگ هستند و آفات و بیماری ها را راحت تر می توان با وسایل غیرشیمیایی یا بیولوژیک کنترل کرد.
تشکیل اتحادیه گلخانه داران در کرمان برای بازار محصولات
وی با اشاره به بازار محصولات گلخانه ای خاطرنشان کرد: در فروردین ماه امسال هفت تعاونی فعال گلخانه ای در شهرستان کرمان اتحادیه گلخانه داران را تشکیل دادند تا از این طریق یک برنامه ریزی برای بازار محصولات شود این طرح در شهرستان های زرند و نرماشیر در گذشته اجرایی شده و نتیجه داده است.
مقایسه کشت های گلخانه ای با باغات
مجری طرح توسعه گلخانه های جهاد کشاورزی استان کرمان با اشاره به کشت های گلخانه ای و اهمیت و مزایای آن گفت: کشور ایران دارای اقلیمی خشک و نیمه خشک بوده و آب برای تولید محصولات کشاورزی یک عنصر تعیین کننده و مهم به شمار می آید.
وی گفت: کمبود آب در سطح باغات و مزارع طی فصل رشد گیاه اثرات چشمگیری در تولید میزان محصولات به ویژه محصولات سبزی و صیفی دارد که اصولاً نیاز آبی بالایی دارند و در فصل گرما تولید می شوند.
آشوری تصریح کرد: با بررسی‌های انجام شده سطح اشغال زمین در فضای باز حدود ۱۰ برابر گلخانه ها است و میزان مصرف آب به ازای تولید محصول حدود ۱۲ برابر بیشتر از فضای گلخانه ای است.
وی ادامه داد: یک هکتار فضای گلخانه ای در کشاورزی برابر ۱۰ هکتار در محیط کشت فضای باز عمل می کند که میزان مصرف آب نیز به همین میزان در کشت های گلخانه ای کاهش می‌یابد.
مجری طرح توسعه گلخانه های جهاد کشاورزی استان کرمان افزود: این بدین معنی است که در فضای باز به طور متوسط ۱۵ هزار مترمکعب برای تولید ۳۳ تن محصول مصرف می شود در حالی که با همین میزان آب در کشت های گلخانه ای ما می توانیم ۴۰۰ تن محصول تولید کنیم که ۱۲ برابر فضای باز است.
افزایش ۱۰ تا ۱۲ برابر تولیدات در کشت های گلخانه ای
آشوری تصریح کرد: نگاه ملی با اتکا به شالوده کارشناسی ایجاب می کند که گلخانه ها در مکان‌های مناسب احداث شوند تا موجب ارتقای بهره وری تولید و از سوی دیگر هزینه‌های تولید در واحد سطح را کاهش دهند.
وی استفاده بهینه از منابع و نهادهای تولید، کاهش ریسک تولید در کشت های گلخانه ای به دلیل محیط کنترل شده، کاهش هشت تا ۱۰ برابری مصرف آب به نسبت میزان محصول تولیدی در مقایسه با کشت در فضای باز، افزایش ۱۰ تا ۱۲ برابر تولیدات در کشت های گلخانه ای، امکان تولید محصولات خارج از فصل و افزایش مدت برداشت محصولات را از جمله مزایا این نوع کشت عنوان کرد.
آشوری با اشاره به اینکه همه مزایای کشت های گلخانه ای در یک زنجیره با هم مرتبط هستند گفت: کاهش هزینه‌های تولید به ازای هر کیلوگرم محصول و افزایش بازدهی اقتصادی نسبت به فضای باز، ایجاد گردش مالی دائمی در طول سال برای تولید کننده، امکان تولیدات محصول با کیفیت و مطابق با استانداردهای صادراتی، اشتغالزایی پایدار برای نیروهای انسانی و همچنین فعال شدن صنایع مرتبط جانبی نظیر کارخانجات و کارگاه‌های ساخت قطعات فلزی از جمله مزایای دیگر کشت های گلخانه ای است.
تولید در کشت های گلخانه ای دائمی است
وی با اشاره به اینکه ایجاد گردش مالی دائمی در کشت های گلخانه ای رخ می‌دهد گفت: در کشت های گلخانه ای می توانیم در ۱۲ ماه سال تولید داشته باشیم اما در فضای باز به خاطر گرما و یا سرما نمی توانیم تولید داشته باشیم.
آشوری افزود: در کشت های گلخانه ای به دلیل کنترل محیط و بسته بودن فضا دما، نور، رطوبت، شرایط محیطی جوی، باران، برف و سیل به راحتی کنترل می شود.
مجری طرح توسعه گلخانه های جهاد کشاورزی استان کرمان افزود: در کشت های گلخانه ای به دلیل تولید و عملکرد مناسب حتی اگر در یک ماه قیمت فروش محصول ما مناسب نباشد؛ ضربه اقتصادی به کشاورز وارد نمی‌شود.
تولید محصولات ارگانیک در کشت های گلخانه ای
وی با بیان اینکه محصولاتی که در کشت های گلخانه ای تولید می شود؛ دارای کیفیت و کمیت هستند تصریح کرد: در این نوع کشت به راحتی محصول سالم و ارگانیک تولید می شود چه بسا در چندین نقطه از شهرستان های استان این امر در حال انجام است.
آشوری با بیان اینکه این نوع کشت سبب اشتغالزایی پایدار می شود گفت: در کشت های فضای باز که محیط و شرایط جوی کنترل نمی‌شود قطعاً کارگر و نیروی بازار کار به طور فصلی مشغول به کار هستند اما در کشت های گلخانه ای بسته به نوع محصول برای پنج تا ۱۰ نفر اشتغالزایی ثابت وجود دارد.
مجری طرح توسعه گلخانه های جهاد کشاورزی استان کرمان با اشاره به اینکه در کشت های گلخانه ای صنایع مرتبط نیز فعال می شوند یادآورشد: خوشبختانه در احداث گلخانه بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد تکنولوژی‌هایی که به کار برده می شود؛ در کشور تولید می شوند و به یک مرز خودکفایی در این نوع کشت‌ها رسیده‌ایم و عملاً ما نیازی به کشورهای دیگر در این امر نداریم.
صدور مجوز گلخانه های مقیاس کوچک توسط سازمان جهاد کشاورزی
وی از صدور مجوز گلخانه های مقیاس کوچک توسط سازمان جهاد کشاورزی خبرداد و گفت: فارغ التحصیلان رشته‌های کشاورزی می‌توانند نسبت به احداث گلخانه و دریافت تسهیلات از بانک‌های عامل اقدام کنند و این امر به ایجاد فرصت های خود اشتغالی به ویژه در خانوارهای روستایی و رونق تولید در سالجاری کمک می کند.
توسعه کشت گلخانه ای با شرایط آب و هوایی ویژه کرمان و با توجه به کم آبی و خشکسالی با هدف تحقق اقتصاد مقاومتی و افزایش تولید و بهره وری بالا، نیاز ضروری امروز بخش کشاورزی این استان است كه باید بیش از پیش مدنظر مسئولان امر قرار گیرد.