عدم بازگشت درآمدهای ارزی حاصل از صادرات، مسأله‌ای است که فرهاد دژپسند در جلسه مشترکی که نهم اردیبهشت ماه با کارآفرینان داشت از آن گلایه کرد.به گفته وزیر امور اقتصادی و دارایی، از مجموع ۴۰ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی تنها ۱۰ میلیارد دلار آن به کشور بازگشته است.
دژپسند در این نشست با طرح این سوال که چرا از صادرات ۴۰ میلیارد دلاری صادرکنندگان در سال گذشته فقط ۱۰ میلیارد دلار آن برگشته است؟ خطاب به کارآفرینان گفت: آیا شما حاضرید شاهد سقوط ارزش پول ملی باشید؟ آن هم در حالی که ارزش پول ملی یک جزو اصلی از اقتصاد کشور است. می‌دانید اگر نصف این ارزی که به کشور نیامده است، وارد می‌شد چه اتفاقی می‌افتاد؟
منابع ملی هم با صادرات پر می‌کشند
اما مساله اصلی در الزام به وارد کردن ارز حاصل از صادرات به کشور چیست؟ واقعیت این است که حتی در صادرات محصولات صنعتی به خارج از کشور هم تولیدکنندگان و هم صادرکنندگان مقادیر زیادی از یارانه‌های دولتی را مصرف می‌کنند. انرژی یارانه‌ای، نیروی کار ارزان و معافیت‌های مالیاتی از جمله اصلی‌ترین تسهیلاتی هستند که تولیدکنندگان در تولید محصولات صنعتی از آن استفاده می‌کنند.در مجموع در شرایطی که ارزش پول ملی تا حد زیادی نسبت به پول‌های خارجی کاهش داشته است، صادرات سودآورترین گزینه ممکن برای تولیدکنندگان است، چراکه تولیدکنندگان اغلب هزینه‌های تولیدشان با ریال است اما درآمدهای صادراتی‌شان با دلاری محاسبه می‌شود که حالا هر واحد آن برابر با چندین واحد پول ملی ایران است.این قضیه در مورد دلالی و صادرات محصولات خام کشاورزی بسیار سودآورتر هم می‌شود. کسانی که دسترنج کشاورزان که با آب و امکانات سرزمینی محدود کشور تولید شده است را بدون اینکه حتی کمترین ریسکی را بابت تولید آن متحمل می‌شوند به کشورهای دیگر صادر می‌کنند.در بین سبد صادرات محصولات کشاورزی علاوه بر میوه‌ها اقلامی چون سیب‌زمین، پیاز و گوجه هم جایگاه خاصی دارند و همانطور که در روزهای گذشته شاهد بوده‌ایم روی قیمت این محصولات در داخل هم بسیار تأثیرگذار بوده است؛ محصولاتی که عمدتاً قوت غالب طبقات ضعیف‌تر و حتی متوسط را تشکیل می‌دهند.
دژپسند در اواخر سال گذشته در جلسه شورای گفت‌وگوی دولت با بخش خصوصی گفت که براساس آخرین ارزیابی‌های صورت گرفته در طول این ماه‌ها حدود هشت میلیارد دلار از ارز صادراتی به کشور بازگشته که از این رقم ۶.۵ میلیارد دلار مربوط به پتروشیمی‌ها و عرصه‌های فولادی می‌شود.بنابر این ارقام، عمده بازگشت ارز حاصل از صادرات از محل محصولات پتروشیمی‌ها و فولادی‌ها بوده است و سایر حوزه‌ها مانند صادرات مواد غذایی کمترین ارزآوری را داشته‌اند.به گزارش ایسنا، بر این اساس طرح دوباره این پرسش ضروری به نظر می‌رسد که در شرایط فعلی اقتصادی که بسیاری از اقشار کم درآمد در تأمین معاش خود با مشکلاتی مواجه هستند، آیا صادرات مواد غذایی و محصولات کشاورزی مورد نیاز در داخل کشور ضرورت دارد؟ آن هم وقتی که ۷۵ درصد ارز صادراتی به کشور بازنمی‌گردد و از آن ۲۵ درصدی هم که برگشته بیش از ۶۵ درصد مربوط به مواد شبه‌خام معدنی مانند محصولات پتروشیمی و فولادی بوده است. سوالی که به نظر می‌رسد قبل از هر منبعی، وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان نهاد تنظیم‌گر این حوزه باید پاسخگوی آن باشد.
تدابیر ارزی بانک مرکزی برای مقابله با فشارهای اقتصادی آمریکا
رئیس کل بانک مرکزی تدابیر شش‌گانه ارز، تولیدی و تجاری این بانک را برای مقابله و خنثی کردن فشارهای اقتصادی آمریکا اعلام کرد.عبدالناصر همتی در یادداشت اینستاگرامی خود اعلام کرده که بانک مرکزی قبلاً تدابیر لازم برای مقابله و خنثی کردن فشارهای اقتصادی آمریکا، اتخاذ و آرایش متناسب با هدف کنترل بازار ارز و مهار تورم را در نظر گرفته است.به گفته وی، برنامه‌های بانک مرکزی برای این هدف شش مورد است که اولین اقدام تلاش برای حفظ و تقویت ثبات نسبی بازار ارز از طریق عملیاتی کردن بازار متشکل ارزی و تقویت و ارتقای عملکرد سامانه نیما و تأمین ارزی کشور می‌شود.دومین برنامه بانک مرکزی به گفته همتی، تنظیم سیاست‌های ارزی برای رشد صادرات غیر نفتی و برگشت ارز به چرخه اقتصاد کشور است.طبق اعلام رئیس کل بانک مرکزی، تأمین ارز مورد نیاز کالاهای اساسی و ضروری در اجرای سیاست دولت برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر از دیگر تدابیر بانک مرکزی برای مقابله با فشارهای اقتصادی آمریکاست.وی چهارمین برنامه بانک مرکزی را فعال‌سازی عملیات بازار باز با هدف کنترل نرخ اوراق و کمک به دولت در انتشار اوراق خزانه برشمرد و گفت: تأمین نقدینگی و سرمایه در گردش برای حفظ و رونق تولید از طریق نظام بانکی در چارچوب برنامه‌های طراحی شده برای کنترل رشد نقدینگی از دیگر تدابیر بانک مرکزی خواهد بود.رئیس کل بانک مرکزی، برقراری مکانیزم مالی با کشورهای همسایه و دوست و ایجاد تعامل بین وزارت صنعت، معدن و تجارت و گمرک با بانک مرکزی به منظور واردات از طریق تهاتر را از دیگر تدابیری دانست که این بانک برای خنثی کردن فشارهای اقتصادی آمریکا در پیش گرفته است.