کارآفرین روستایی که اساسا یک کشاورز است وقتی از ایده و طرح اشتغالزایی خود صحبت می کرد تمام وجودش سرشار از امید و شادی بود و بارها تکرار کرد:« من و اعضای خانواده ام با هم کار می کنیم؛ دوست دارم تمام مردم ایران بیایند و ببینند ایده هایم را توانسته ام عملی کنم.»
«صفرعلی شیرمحمدی» از لذت کشاورزی و تجربه صید ماهی و طبخ آن در رستوران همجوار استخر گلخانه اش با اشتیاق حرف می زد، رویایی که برای نمایش واقعی آن لحظه شماری می کند.
او وقتی به سازه در حال ساخت رستوران اشاره می کرد چشمانش از فرط شادی برق می زد؛ «می توانم 10 شغل دیگر اینجا ایجاد کنم، این آرزوی من است که افراد بیشتری در اینجا مشغول شوند...»
چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی می گذرد اگر به روستای «کورانه» و « نجف آباد» سفر کنید به راحتی مشهود است که «بذر امید» و « کار و تلاش» همچنان اولین محصول مرغوب روستاهای ایران است.
قانون اشتغال پایدار در مناطق روستایی
«قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری با استفاده از منابع صندوق توسعه ملی» تابستان 96 به دولت ابلاغ شد؛ در این قانون به منظور تحقق اهداف سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی به صندوق توسعه ملی اجازه داده شد تا با هدف ارتقای تولید و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری با تصویب هیأت امنای صندوق، معادل ریالی یک میلیارد و پانصد‌میلیون (1.500.000.000) دلار از منابع صندوق را به صورت قرض‌الحسنه نزد بانک‌های کشاورزی، پست بانک و توسعه تعاون و صندوق کارآفرینی امید و صندوق حمایت از توسعه سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی سپرده‌گذاری کند تا این منابع صرف اعطای تسهیلات به اشخاص حقیقی و حقوقی غیردولتی برای ایجاد اشتغال در روستاها و شهرهای زیر ده هزار نفر جمعیت با اولویت روستاها و شهرهای زیر ده هزار نفر جمعیت واقع در مناطق مرزی و مناطق عشایری شود.
آیین نامه اجرایی این قانون آبان همان سال توسط «اسحاق جهانگیری» معاون اول رییس جمهوری ابلاغ و اجرای آن در کشور آغاز شد.
دولت برای ساز و کار برداشت از این صندوق، تبدیل ارز به ریال، توزیع عادلانه استانی، هماهنگی با شبکه بانکی برای پرداخت، نظارت بر روند اختصاص تسهیلات به کارآفرینان روستایی و اجرایی شدن طرح های اشتغال زا، تدابیر لازم را اندیشید و دستورالعمل اجرایی آن را به استانداران ابلاغ کرد.
اکنون برخی از این طرح ها در مرحله « داشت » و برخی دیگر نیز به مرحله «برداشت» رسیده اند و زمان آن فرا رسیده ثمره این بذر امید را برای نمایشگاه سخت کوشی های مردم ایران زمین، آماده کنیم.
این روند از مهرماه امسال سرعت بیشتری گرفت؛ وقتی «اسحاق جهانگیری» معاون اول رییس جمهوری در پنجمین همایش ملی روستا و عشایر گفت که تا کنون نیمی از اعتبار برداشت شده بود از صندوق توسعه ملی برای اشتغال روستایی به ریال تبدیل شده و مابقی آن نیز با نرخ ارز سامانه نیما به ریال تبدیل خواهد شد.
«محمد امید» معاون توسعه روستایی و مناطق محروم کشور دو هفته پیش، در نشست مشترک با مدیران کل روستایی استانها به رقم قابل توجه حدود 18هزار میلیارد تومان تسهیلات روستایی اشاره و اعلام کرد که بخش اول این اعتبار کارسازی و با سود چهار درصد در اختیار کارآفرینان و روستاییان قرار داده شده و روند جذب بخش دوم (شش هزارمیلیارد تومان) آغاز شده است.
امید در آن نشست تاکید کرد که « باید در توزیع این منابع دقت کافی انجام شود؛ باید نظارت و مراقبت صورت گیرد تا این وام که حق و امتیاز روستاییان و کارآفرینان برای توسعه و اشتغالزایی در روستاها است، هدفمند و در مسیر تحقق اهداف اصلی طرح قرار گیرد.»
همین نکته و درخواست معاون توسعه روستایی از رسانه ها برای انعکاس اهمیت و ضرورت معرفی طرح، و ضرورت رصد و نظارت بر اجرای پروژه ها، معرفی مزیت های طرح و آمارهای آن، منجر به تشکیل «نخستین تور رسانه ای» برای بازدید طرح های اشتغالزای روستایی شد.
گفت و گو با نمایندگان دستگاه های اجرایی، نشست مشترک با مدیرکل و کارشناسان توسعه روستایی و امور شوراهای استان قزوین، بازدید از 10 طرح روستایی که با اعطای تسهیلات به بهره برداری رسیده است، از مهمترین برنامه های نخستین تور رسانه ای بازدید از مشاغل روستایی بود.
در این بازدید همچنین با کارآفرینان و مدیران طرح، کارکنان مشاغل روستایی، مردم روستا نیز گفت وگو و در خصوص ایده اولیه، زمان شروع و پایان طرح، تعداد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم ایجاد شده، حمایت ها و همکاری ها، موانع و مشکلات پیش روی مشاغل و میزان و نحوه دریافت تسهیلات اشتغالزایی، گفت و گو انجام شد.
همچنین در پایان این تور رسانه ای با «عبدالمحمد زاهدی» استاندار قزوین نشست رسانه ای برگزار شد.
قزوین در پرداخت تسهیلات اشتغالزایی، بین چهار استان برتر کشور قرار دارد
استاندار قزوین از شرایط اقتصادی، اجتماعی و زیرساخت های استان، میزان تسهیلات اشتغالزایی مصوب و ابلاغی از صندوق توسعه ملی و سهم استان، افزایش سقف اعطایی تسهیلات پرداختی به کارآفرینان روستایی، تقسیم بندی مشاغل و صنایع اولویت دار با توجه به ویژگی آب و هوایی، سرزمینی و مهارتی نیروی انسانی، گزارش جامعی ارایه و به سوالات خبرنگاران حاضر در جلسه پاسخ داد.
زاهدی گفت که «184 میلیارد تومان تسهیلات به طرح های کارآفرینان پرداخت شده که پیش بینی می شود این رقم منجر به ایجاد 4هزار شغل در روستاهای استان قزوین شود.»
وی گفت که سهم تسهیلات استان قزوین از صندوق توسعه ملی مبلغ 93 میلیارد تومان اعتبار بوده است؛ اما با همت مدیران استان و همکاری شبکه بانکی بیش از 146میلیارد تومان از این اعتبار را برای پرداخت به طرح های اشتغالزایی جذب و به کارآفرینان روستایی پرداخت شده است؛ این موضوع یکی از همان نکته هایی است که معاون توسعه روستایی کشور در نشست مشترک هفته گذشته اشاره کرده بود که جذب و سهمیه بندی اعتبار اشتغالزایی از صندوق توسعه ملی بین استان ها «رقابت پذیر» است و اگر استانی ظرفیت بهره برداری از سقف مصوب ابلاغی را نداشته باشد، استان دیگر می تواند از سهم باقیمانده این اعتبار بهره مند شود.
به گفته زاهدی، «استان قزوین در ارزیابی عملکرد و رصد ماهانه از نظر جذب و پرداخت اعتبارات اشتغالزایی، همواره بین چهار استان برتر کشور قرار دارد»؛ به نظر می رسد این نظام رده بندی و رتبه بندی می تواند یکی از انگیزش های رقابتی و شتاب بخشی توسعه روستایی و ایجاد اشتغال در فعالیت و یک شاخص عملکرد استانداران، مدیران دستگاه های اجرایی، شبکه بانکی و کارآفرینان روستایی محسوب شود.
3هزار شغل روستایی از منابع صندوق توسعه ایجاد شده است
گزارش اداره کل روستایی و امور شوراهای استان قزوین نیز نشان می دهد که بر اساس طرح ملی حمایت از توسعه اشتغال در مناطق روستایی و عشایری و تعامل و همراهی دستگاه های اجرایی و شبکه بانکی و پیگیری های مجموعه استانداری، بانک های کشاورزی، پست بانک، توسعه تعاون و صندوق کار آفرینی، در مجموع به میزان 146 میلیارد و 270 میلیون تومان تسهیلات در قالب 667 طرح اشتغالزایی به هدف ایجاد 2هزار و 973 شغل در مناطق روستایی در شهرستان های آبیک، بویین زهرا، البرز، تاکستان، قزوین و آوج اعطا شده است.
«اکرم نجفی» مدیرکل روستایی و امور شوراهای استانداری که تور رسانه ای را در بازدیدها همراهی می کرد، توضیح داد که در بین بانک های عامل طرح اعطای تسهیلات از صندوق توسعه ملی، بانک کشاورزی با بیشترین انعقاد قرارداد نسبت به 50درصد اعتبار ابلاغی، در رتبه نخست و شهرستان «آبیک» با بیش از 268 درصد اختصاص تسهیلات، در این نمودار، دارای مقام نخست بین 6 شهرستان استان قزوین قرار دارد.
وی همچنین به پرداخت مبلغ 38 میلیارد تومان تسهیلات توسط بانک سینا از منابع مالی خود بانک و مشارکت در طرح اشتغالزایی روستایی اشاره کرد و گفت: این میزان سرمایه گذاری و مشارکت برای ایجاد یکهزار شغل پایدار برای روستاییان هدف گذاری شده است.
به گفته نجفی حوزه کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت و گردشگری به ترتیب بیشترین منابع تسهیلات اشتغالزایی را به خود جذب کرده و سازمان های جهاد کشاورزی ( 45درصد)، صنعت، معدن و تجارت (25درصد) و میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری (20 درصد) فعال ترین سازمانهای استانی در جذب و اختصاص تسهیلات روستایی به کارآفرینان هستند.
نجفی معتقد است اگر چه ارتباطات و حوزه ورزش و جوانان ظرفیت های جذاب و بالقوه ای در جذب تسهیلات اشتغالزایی و توسعه روستایی دارند، اما در حال حاضر فقط 10درصد این تسهیلات را به خود اختصاص داده اند که باید با تبلیغات هدفمند جلسات توجیهی و تسهیل امور بانکی و اداری، کار آفرینان در این حوزه ها نیز به سمت روستاها سوق داده شوند.
پس از نشست های هماهنگی از میان تمام طرح های عنوان شده ، 10 طرح برای بازدید خبرنگاران و مستندسازان انتخاب و تور آغاز شد.
500 تن روغن زیتون تولید کردیم
استان قزوین دومین تولیدکننده زیتون کشور است؛ تور رسانه ای خبرنگاران در اولین روز سفر به استان قزوین از کارگاه روغن کشی زیتون که متعلق به «تعاونی دهیاران بخش طارم سفلی» بود، بازدید کرد.
این کارگاه تولیدی سال گذشته توانستند بود هشتاد تن و در 10 ماه سال 97 توانسته از زیتون های خریداری شده از سطح استان، 500تن روغن کشی کند.
طارم را به برنج مرغوب و معروف آن می شناسند اما اکنون زیتون، گردو و عسل نیز به زنجیره تولیدات کشاورزی این منطقه وارد شده است؛ در این بخش از طارم که آب و هوای گرمسیری دارد، هشتاد درصد مردم آذری زبان هستند و اکنون منتظر فازهای توسعه این کارگاه که تولید و بسته عسل طبیعی، خیار شور و سیر ترشی است، هستند.
تعاونی دهیاران بخش طارم سفلی که 47 دهیار عضو آن هستند، سال 1391 تاسیس شده، جزو پنج تعاونی برتر کشور و تعاونی برتر استان قزوین است.
جمع آوری پسماند، تولید فرآورده های بتونی، بسته بندی مواد غذایی به ویژه زیتون از خدمات اصلی این تعاونی است که با دریافت 600میلیون تومان وام اشتغال روستایی کارگاه روغن کشی زیتون را نیز راه اندازی کرده اند.
«ابراهیم همتی» عضو هیات مدیره تعاونی می گوید: قبل از این بیست شغل دایم داشتیم و با دریافت وام و راه اندازی خط روغن کشی، پنج نفر که از بانوان روستایی هستند شاغل شدند و 25 شغل غیر مستقیم نیز ایجاد شده است.
او افزود: کار را با خریداری 50 تن زیتون در سال شروع کردیم و اکنون سالانه بیش از 200تن خریداری می کنیم و ماهانه بین 10 تا 15 تن محصول بسته بندی شده وارد بازار می کنیم.
وی معتقد است «بهترین عسل استان در طارم تولید می شود» و می گوید: با درآمد پایدار حاصل از تسهیلات دریافتی، می خواهند خط تولید و بسته بندی عسل و فرآورده های آن مانند «ژل رویال» و «گرده زنبور» و « بر موم » که خاصیت دارویی دارند را هم راه اندازی کنند.
بنابراین گزارش، زمین این کارگاه تولیدی که 3هزار مترمربع مساحت دارد، متعلق به «نورمحمد چابک» مدیرعامل تعاونی که به تعاونی اهدا کرده است؛ او با 30 سال سن جوان ترین دهیار عضو تعاونی است.
چابک می گوید: این بخش از استان قزوین، 74 روستا و 25 هزار نفر جمعیت دارد و امیدوار است 30 دهیار دیگر -دهیاری های جدید التاسیس - هم در این تعاونی عضو شوند.
وی به راه اندازی کارگاه محصولات بتونی طارم نیز اشاره کرد و گفت: این کارگاه علاوه بر ایجاد شغل برای روستا، توانسته قیمت هر قطعه بتون را از 7هزار تومان به 4هزار تومان کاهش دهد.
با 3میلیارد تومان تسهیلات، 500 شغل ایجاد می کنیم
بنابراین گزارش،گردشگری یکی از ویژگی های برجسته و ظرفیت های جذاب استان قزوین است؛ اگر چه قزوین را مسیر عبوری شهرهای شمالی عنوان می کنند و هرگز نتوانسته به جایگاه اصلی خود به عنوان مقصد گردشگری برسد، اما قرار گرفتن در مسیر یازده استان نقطه جذابی برای سرمایه گذاران و کارآفرینان خواهد بود تا مجتمع های خدمات رفاهی بین راهی راه اندازی کنند.
در مسیر لوشان به رشت از گردنه مه گرفته «کوهین» که عبور کردیم، مجمتع در حال ساخت آریا خودنمایی می کند؛ مجتمعی که با برآوردی سرمایه گذاری 20میلیارد تومانی در تابستان 98 بهره برداری می رسد.
21 اتاق برای اقامت حدود 70 گردشگر، انواع رستوران سنتی و بین المللی و فست فود، جایگاه پمپ بنزین که پمپ های آن خریداری شده و 40 فروشگاه عرضه محصولات کشاورزی و صنایع دستی روستایی منطقه در این پروژه در نظر گرفته شده است؛ سرویس بهداشتی در این مجتمع رایگان و بنزین به نرخ مصوب دولتی ارایه می شود.
این مجتمع که از پشت بام آن «درفک» عروس کوه های ایران که نگین رشته کوه البرز مرکزی است، دیده می شود و یکی از چشم انداز های جذاب پروژه به شمار می رود، توانسته 3میلیارد تومان از تسهیلات اشتغالزایی از صندوق توسعه ملی را دریافت کند.
این طرح توسعه گردشگری، پس از افتتاح منجر به ایجاد 250 شغل مستقیم می شود و به همین میزان نیز شغل غیرمستقیم ایجاد خواهد کرد.
«رسول گودرزی» از مالکان و جریان طرح با توضیح این که مجتمع آریا در «تیپ دوم» این نوع مراکز بین راهی قرار دارد و از برخی ناهماهنگی های بین بخشی نیز انتقاد و از حمایت های استانداری و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قدردانی کرد.
«تیپ یک» مجتمع های بین راهی فقط شامل پمپ بنزین، سرویس بهداشتی و رستوران است ؛ اما «تیپ سوم» علاوه بر تمام امکانات مجتمع های بین راهی مانند پروژه آریا، باید دارای باند فرودگاه هواپیماهای کوچک و شعبه بانک باشد.
حمایتم کنید رویاهایم در روستا محقق شود
بنابراین گزارش، روز دوم تور هوا سردتر نشده بود، اما چون راهی الموت شدیم سوز سرمای منطقه کوهستانی کاملا احساس می‌شد؛ بازدید از هشت پروژه نشان از فشردگی برنامه ها بود.
اولین برنامه، بازدید از طرح « پارک ماهی و طبخ آبزیان» واقع در «میدان مینودر» بین روستای «کورانه » و « نجف آباد» بخش مرکزی قزوین بود که «صفرعلی شیرمحمدی» کشاورزی از اهالی روستای نجف آباد با دریافت 500 میلیون تومان تسهیلات از صندوق توسعه ملی، زمین کشاورزی خود را به یک مجتمع چند منظوره کرده بود.
این کارآفرین روستایی توضیح داد: برای آبیاری زمین کشاورزی و گلخانه خود از سیستم استخر استفاده می کنم؛ تصمیم گرفتم در استخر ماهی و آبزیان پرورش بدهم و به مردم عرضه کنم که با استقبال اهالی منطقه رو به رو شد.
شیرمحمدی می گوید: وقتی ایده طبخ ماهی به ذهنم رسید تصمیم گرفتم یک رستوران در کنار مجموعه پارک ماهی و گلخانه راه اندازی کنم که با حمایت استانداری قزوین و راهنمایی سازمان میراث فرهنگی و جهاد کشاورزی توانستم از طریق پست بانک، مبلغ از صندوق توسعه ملی، وام دریافت کنم.
خانواده شیرمحمدی در کنار هم کار می کنند و در حال حاضر 25 نفر در مجموعه آنها شاغل هستند که با بهره برداری رستوران آبزیان در سال 98، بین 8 تا 10 شغل دیگر ایجاد خواهد کرد.
وی از همین حالا که پروژه رستوران 60 درصد پیشرفت کار داشته از همه ایرانیان دعوت کرد به استان قزوین و الموت سفر کنند، صید ماهی در استخر و طبخ آن در یک جا در رستوران او تجربه کنند و از مسئولان درخواست کرد: «حمایتم کنید تا رویاهایم محقق شود»
با 20میلیون تومان وام، صنعت خانوادگی خود را حفظ کردم
در ادامه مسیر به سمت الموت از یک فروشگاه صنایع چوب کنار جاده در دهستان کورانه هم بازدید کردیم؛ روی تابلوی آن نوشته بود «هنر دست احمدی». میز و صندلی و تخت سنتی، در و پنجره های خراطی شده، و همچنین اسباب بازی های چوبی از دور هر رهگذری را به سمت خود جذب می کرد.
پدر و پسر صنعتگر در جلوی در فروشگاه و کارگاه به استقبال آمدند؛ «حمیدرضا» پسر جوان خانواده احمدی می گفت « بازار هدف ما در آینده ای نزدیک، رستوران های سنتی است که به زودی در حاشیه همین جاده به سمت الموت احداث خواهند شد؛ تولیدکنندگان صنایع چوب مشکلات ما را خوب می دانند،هزینه ها افزایش یافته، اما تلاش می کنیم در بازار باقی بمانیم.»
وی گفت : «قدردان پدرم هستم چون به من هنر و صنعت آموخت؛ من هم تلاش و پی گیری کردم بتوانم با یک وام هر چند کوچک بدهکاری های فروشگاه را بدهم و حداقل با تمام شرایط سخت اقتصادی بازار چراغ فروشگاه را روشن نگاه داشته و از صنعت خانوادگی خود حفاظت کنم؛ مسئولان کمک کنند، محصولات متنوع تری و بیشتری تولید خواهم کرد و وارد بازار استان قزوین و سایر استان ها می شویم.
در کنار هم بودن و پیوستگی محل زندگی، کارگاه تولید و فروشگاه محصولات، از ویژگی های برجسته این واحد تولیدی بود؛ تمام اعضای خانواده هنر خراطی، چوب بری را به خوبی بلد بودند حتی دختر خانواده که به تازگی ازدواج کرده بود و پیش از ازدواج در کارگاه پدری کار می کرد.
الموت مسیر پر رونق گردشگری
مجتمع خدمات رفاهی بین راهی از 6 ماه پیش کار خود را شروع کرده نیز از تسهیلات صندوق توسعه ملی استفاده کرده است؛ این مجموعه دارای 14 اتاق برای اقامت مسافران و چند فروشگاه و رستوران است؛ این تسهیلات توسط معاونت توسعه امور روستایی و مناطق محروم نهاد ریاست جمهوری از منابع صندوق توسعه ملی و از طریق پست بانک در اختیار مالک مجتمع قرار گرفته است.
«این پروژه که هم اکنون به نیمه راه رسیده است به علت افزایش قیمت مصالح در طول سال جاری متوقف شده بود، که پس از بهره برداری در سال آینده فرصت شغلی برای حداقل 40 نفر ایجاد خواهد کرد.»
سرعت بخشی شرط کافی، نظارت دقیق شرط لازم
اعتبارات و منابع تسهیلات روستایی برداشت شده از صندوق توسعه ملی متعلق به جامعه روستایی است و افرادی که از این منابع استفاده می‌کند باید در راستای اشتغالزایی و کارآفرینی در روستاها گام بردارند.
روند اجرای اعطای این تسهیلات و اشتغال زایی در روستاها اگر چه شاید در تمام سال ها گذشته کند بوده، اما معرفی و توجه رسانه ها، حمایت مدیران ستادی و استانی حوزه اشتغال و روستا و تمام بخش های مرتبط، تسهیل سازی روند تصویب طرح ها و اعطای تسهیلات با همکاری شبکه بانکی انگیزشی است که می تواند به تحقق اهداف این طرح شتاب بخشی کند.
البته «سرعت بخشی» در اجرای طرح اعطای تسهیلات کافی است، اما آنچه شرط لازم برای کسب نتیجه مطلوب است، «دقت، پی گیری نظارت چندجانبه» در تمام مراحل اعطایتسهیلات و بهره برداری طرح ها و همچنین ثبت و مستندسازی تجارب به دست آمده است.
تجاربی که می تواند حلقه ای از مدیران دولتی، صاحبان رسانه، شبکه بانکی، کارشناسان و متخصصان دستگاه های اجرایی، سازمان های مردم نهاد و خیرین و فعالان اقتصادی و کارآفرینان بخش خصوصی را گرد هم آورد.
اکنون که دولت دوازدهم به صورت عملیاتی و مستحکم به اجرای طرح‌ها و صنایع کوچک در روستاها ورود کرده و «حل مشکل اشتغال در روستاها» را از اصلی ترین سیاست های خود در «توسعه روستایی»، «محرومیت زدایی» و «تمرکززدایی» اعلام کرده است باید به این نکته نیز توجه شود که این طرح‌ها باید اقتصادی بوده و کسانی که اهلیت و صلاحیت دارند، آن را اجرا کنند.