پسته به عنوان یک محصول منحصر به فرد از دیرباز مورد توجه مصرف کنندگان داخلی و صادرکنندگان بوده، اما به تازگی با نوسان نرخ ارز در کشور، فروشندگان داخلی نیز اقدام به افزایش های غیرمنطقی خشکبار از جمله پسته کرده اند تا جایی که در ماه های اخیر قیمت پسته در بازار داخلی از هر کیلوگرم 55 تا 80 هزار تومان به یکباره به 180 تا 300 هزار تومان افزایش یافته که این امر نشان می دهد دلالان و خرده فروشان داخلی نگاه ویژه ای به این محصول برای سودجویی خود دارند.
این افزایش قیمت در حالی صورت گرفته که به گفته برخی کارشناسان با وجود نوسان نرخ ارز در کشور صادرات این محصول نه تنها افزایش نیافته بلکه به دلیل مشکلاتی در نقل و انتقالات پولی با کاهش عرضه به بازارهای خارجی مواجه شده است و نباید با چنین گران فروشی و قیمت های نجومی در کشور روبرو شویم.
طبق آمارهای موجود سال گذشته میلادی (2017) در مجموع 220 هزار تن پسته در کشور تولید شد که از این میزان 148 هزار تن پسته به ارزش یک میلیارد و 100 میلیون دلار صادر شد و 30 هزارتن از این محصول به مصرف داخلی رسید و حتی 40 هزار تن آن در انبارها باقی ماند.
براساس نظر کارشناسان این بخش، میزان موجودی پسته کشور امسال با احتساب 40 هزار تن پسته باقی مانده سال گذشته، حدود 100 هزار تن است.
در سال 95 نیز 180 هزار تن پسته در کشور تولید و نزدیک 140 هزار تن آن به ارزش 1.2 میلیارد دلار تا اواخر اسفندماه 95 به کشورهای هدف صادر شده بود.
پیش از این ایران یکی از بزرگترین صادرکنندگان پسته در جهان بود که امسال با کاهش 70 درصدی تولید این محصول، نزدیک 50 درصد بازارهای صادراتی خود را از دست داده است و آمریکا با تولید 400 هزار تن پسته امسال توانست بازار صادراتی ایران را تصاحب کند.
از سال 2012 میلادی تاکنون آمریکا با بیشترین حجم تولید رتبه نخست و ایران رتبه دوم تولید پسته جهان را به خود اختصاص داده اند؛ این در حالی است که در گذشته ایران با صادرات بخش عمده محصولات خود، رتبه نخست را در بازار جهانی پسته در اختیار داشت.
طبق آمارها ایران سالانه 85 درصد و آمریکا نزدیک 50 درصد پسته تولیدی خود را به بازارهای جهانی عرضه می کنند؛ امسال نیز قیمت هر تن پسته صادراتی بین 8 تا 10 هزار دلار برحسب کیفیت معامله می شد.
در سال های اخیر به دلیل بحران آب در استان کرمان و خشکیدگی باغات پسته بحث، انتقال کشت پسته از کرمان به سایر استان ها همچون یزد، خراسان جنوبی، سمنان، دامغان، قزوین و ساوه مطرح و اجرایی شد و اکنون پسته در بیش از 19 استان کشور تولید می شود که استان کرمان بیشترین قدمت و حجم را در تولید این محصول دارد.
سطح زیرکشت باغات پسته کشور 380 هزار هکتار است که بخشی از آنها غیرفعال و بخشی شامل باغ های جدید الاحداث در استان های دیگر کشور می شود.
برخی کارشناسان بر این باورند که در اثر خشکسالی ها در 10 سال گذشته 50 هزار هکتار از باغ های استان کرمان از بین رفته و اگر مشکل کم آبی و خشکسالی های پی در پی باغات پسته کرمان و رفسنجان حل نشود، همه این باغات تا 10 سال آتی خشک می شوند.
بانک مرکزی به تازگی در بخشنامه ای چگونگی بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور را ابلاغ کرد؛ طبق این بخشنامه همه صادرکنندگان کالا و خدمات مکلف به ارائه تعهد بابت برگشت ارز حاصل از صادرات خود به چرخه اقتصادی کشورند، همچنین بانک مرکزی مکلف است به طور صرف برای واردات کالا و خدمات صادرکنندگانی تخصیص و تأمین ارز کند که نحوه بازگشت ارز آنها به چرخه اقتصادی کشور مطابق ساختار مربوطه بازگشت ارز حاصل از صادرات صادرکنندگانی باشد که مجموع صادرات سالانه آنها تا یک میلیون یورو، بیش از یک میلیون یورو تا سه میلیون یورو، بیش از سه میلیون یورو تا 10 میلیون یورو و بیش از 10 میلیون یورو مشخص شده است.
براساس این بخشنامه، همه صادرات انجام شده از 22 فروردین ماه 97 مشمول این مصوبه است.
در این پیوند «اسدالله عسگر اولادی» یکی از صادرکنندگان خشکبار روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا افزود: امسال با کاهش یک سومی تولید پسته به دلیل سرمازدگی و گرمازدگی، کمبود و محدودیت منابع آبی، خشکسالی های پی در پی مواجه شده ایم به طوری که تولید پسته کشور از 200 هزار تن در سال گذشته به یکباره طبق برآوردها به نزدیک 55 هزارتن رسیده است.
وی اظهار داشت: از ابتدای سال تاکنون تنها 45 هزار تن پسته برداشت و عرضه شده که به نظر می رسد تا پایان سال با برداشت 10 هزار تن دیگر مجموع تولید پسته کشور به 55 هزار تن برسد که کاهش چشمگیری است.
وی گفت: همچنین از ابتدای سال تا آبان ماه جاری میزان پسته صادراتی کشور نزدیک 37 هزارتن است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته به کمتر از نصف کاهش یافته است.
عسگر اولادی یادآور شد: در هشت ماهه سال 96 بیش از 80 هزار تن پسته صادر به کشورهای هدف صادر شده بود.
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین عمده مشکل صادرات را ارز نیمایی و بخشنامه های غیرمنطقی بانکی دانست و گفت: سال گذشته پسته با ارز آزاد از کشور خارج می شد اما اکنون باید با ارز نیمایی صادر شود همچنین با مشکل نقل و انتقال پول توسط سامانه نیما مواجه هستیم که همه اینها در کاهش روند صادرات نیز تاثیر داشته است.
وی تصریح کرد: بخشنامه جدید بانک مرکزی نه تنها تسهیل کننده صادرات نیست بلکه قطع کننده صادرات و از دست رفتن بازارهای صادراتی ایران است.
وی افزود: «براساس این بخشنامه، باید صادرکننده پول را در قالب سامانه نیما وارد کشور کند در حالی که سامانه نیما از نظر خریداران خارجی شناخته شده نیست و صادرکننده ای نمی تواند با ارز نیمایی پول وارد کشور کند؛ در واقع شرکت های وابسته به دولت می توانند با سامانه نیما کار کنند.»
وی گفت: برای صادرات باید بانک مرکزی بانکی را به ما معرفی کند تا پول واریز شود در غیر این صورت از ما جنس خریداری نمی کنند.
این تاجر بزرگ صنعت خشکبار بر این باور است که بخش عمده صادرکنندگان بخش کشاورزی و مواد غذایی به ویژه خشکبار کشور خرده پا هستند و در صورت ادامه اجرای این بخشنامه به طور حتم بیکاری افزایش می یابد.
عسگر اولادی گفت: با وجود شرایط سخت صادرات در تحریم ها و بخشنامه های اخیر دولت، 20 روز است که صادرات را تعطیل کرده و کاری انجام نمی دهیم.
وی اظهارداشت: تصویب چنین بخشنامه هایی می تواند شرایط را برای ایجاد قاچاق کالا در زمینه های مختلف از مرزهای غیرقابل کنترل فراهم کند که این مشکل بزرگی برای کشور خواهد بود.
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین اضافه کرد: ادامه این روند می تواند باعث از دست رفتن بازارهای صادراتی ایران شود تاجایی که اکنون پسته آمریکایی جایگاه پسته ایرانی را در بازارهای جهانی تصاحب کرده است که بخشی از این مشکل به روند مصوبات و بخشنامه های دولت بر می گردد.
به گفته این صادر کننده پسته کشور، به دلیل عدم انتقال پول به کشور، در آبان ماه شاهد صادرات سه هزار تن پسته بودیم که برای آذرماه پیش بینی می شود حجم صادرات این محصول به کمتر از 2500 تن برسد.
عسگر اولادی قیمت واقعی پسته در داخل کشور را بین 120 تا 130 هزار تومان عنوان کرد و اظهار داشت: در حال حاضر قیمت پسته در بازارهای صادراتی بین 130 تا 140 هزار تومان است، درحالی که این محصول در بازار داخلی با مبالغی بیش از 200 هزار تومان عرضه می شود که گران فروشی و اجحاف به مصرف کنندگان به شمار می رود.
وی نسبت به تعطیلی واحدهای تولید، فراوری و بسته بندی پسته در شهرهای کرمان و رفسنجان ابراز نگرانی کرد و گفت: با کاهش تولید و صادرات محصول پسته احتمال تعطیلی بیشتر کارگاه های مذکور و در نهایت بیکاری 15 تا 20 هزار نفر وجود دارد که آسیب جدی به محصول پسته و افزایش بیکاری در جامعه می شود.
به گفته وی، در بیشتر کارگاه های تولیدی پسته در بسته به باز و مغز پسته تبدیل می شود.
وی افزود: انتظار می رود، سازمان تعزیرات حکومتی و دستگاه های نظارتی دیگر با تشدید نظارت های خود با متخلفان و گران فروشان برخورد قانونی کنند تا قیمت این محصول در بازار داخلی تعدیل شود.