ن
زدیک 9 سال از شروع پرداخت یارانه نقدی در ایران می گذرد و در شرایطی که دولت برای ادامه پرداخت ماهانه یارانه با مشکلات بسیاری رو به رو است، موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی در گزارشی اعلام کرده است در سال های گذشته پرداخت یارانه نه تنها به بزرگ تر شدن سفره خانواده های ایرانی کمک نکرده است بلکه سفره ایرانی ها را از مواد مغذی خالی تر کرده و فقر بیشتری را به دنبال داشته است. در این گزارش نوشته شده:« پرداخت یارانه به منظور حمایت از نیازمندان در اکثر کشورها امری مرسوم است، اگرچه شیوه پرداخت برای اجتناب از پوشش غیرنیازمندان و در مقابل شامل شدن تمامی نیازمندان تفاوت دارد. مهمترین چالش اجرای چنین طرح هایی عموما تامین منابع مالی است. به عنوان نمونه در اجرای قانون هدفمندی یارانه ها (در آذرماه 1389) به دلیل وجود درآمدهای سرشار نفتی، موضوع تامین منابع مالی دغدغه جدی سیاستگذاران نبود، اما اکنون با گذشت حدود 7 سال از اجرای طرح نقدی کردن یارانه ها، مساله بودجه تامین یارانه (حدود 75 میلیون نفر ) به چالش اساسی دولت مبدل شده است. علاوه بر این یکی از موضوعات جدی بررسی تاثیر طرح هدفمندکردن یارانه ها بر مصرف کالاهای اساسی خوراکی خانوارهای ایرانی است، زیرا تامین امنیت غذایی خانوارها اولویت اول همه دولت های جهان است.»
همچنین در این گزارش با بررسی مصرف اقلام مهم خوراکی همچون نان، گوشت، لبنیات، سیب زمینی و... از سال 1389 تا پایان سال 1395 این نتیجه گیری صورت گرفته است که سرانه مصرف تمام این کالاها کاهش داشته است. برای مثال سرانه مصرف گوشت قرمز از 7.2 به 5.7 کیلوگرم و گوشت سفید از 22.4 به 21.3 کیلوگرم رسیده است. این امر نشان می دهد علیرغم پرداخت یارانه نقدی به 90 درصد خانوارها، تاثیر آن مثبت نبوده است. همچنین آمار برآوردی درصد خانوارهای فقیر در جامعه شهری و روستایی طی همین دوره نیز تایید کننده این موضوع است، زیرا فقرای شهری از 14 درصد در سال 1389 به 25 درصد در سال 1395 افزایش پیدا کرده اند.
در بخش دیگری از این گزارش نوشته شده:« سیاست اصلاح قیمت های یارانه ای نتوانسته اهداف نزدیکتر کردن قیمت های یارانه ای کالاها به سمت قیمت های واقعی بازارها و بهبود تخصیص کارای منابع را حداقل در کوتاه مدت محقق کند (که می تواند حاوی اثرات اجتماعی و سیاسی نامطلوب نیز باشد) در خوشبینانه ترین حالت، بدون تغییر در کیفیت، تنها کاهش سفره خانوارهای ایرانی از مواد مغذی برای تامین کالری دریافتی خانوار ناشی از افزایش فقر را به دنبال داشته است.»
علاوه براین ها در این گزارش آمده است:« هفت سال از اجرای طرح هدفمند کردن یارانه ها گذشته است اما تاثیر مثبتی بر مصرف اقلام اساسی خوراکی خانوارهای ایرانی مشاهده نمی شود، ضمن آنکه درصد فقرای شهری و روستایی در حال افزایش است. با توجه به اینکه کاهش مصرف عمدتا از ناحیه مصرف خانوارهای کم در آمد است (تا خانوارهای پردرآمد) بنابراین بازنگری در شیوه پرداخت یارانه ها با توجه به کمبود شدید بودجه پرداخت یارانه نقدی اجتناب ناپذیر است. از این روی پیشنهاد می شود با توجه به یکسان نبودن خانوارهای فقیر، ابتدا فقرا بر حسب ویژگی هایی مانند فقرای شهری و روستایی؛ بر حسب نوع شغل سرپرست خانوار؛ جنسیت سرپرست خانوار؛ طبقات اجتماعی سرپرست خانوار (بی سرپرست، بدسرپرست، ناتوان و ...) و از این قبیل تفکیک شوند سپس متناسب با هر گروه سیاست یارانه ای جداگانه ای شبیه ارایه کوپن غذایی، یارانه به اقلام خاص، کوپن های تخفیف قیمت و ... اتخاذ شود. چون یک سیاست واحد برای همه امکان پذیر نیست.»
