آینده زراعت برنج در ژاپن
برنج محور اقتصاد و فرهنگ ژاپن طی قرن های متمادی بوده
است. اما تغییراتی در شرف وقوع است. پس از انعقاد توافق نامه همکاری فرا اقیانوس
آرام (که دولت فعلی آمریکا از آن خارج شد)، کشاورزان ژاپنی نگران وضعیت خود شدند.
زیرا این توافق نامه واردات محصولات کشاورزی را تسهیل می کرد.
ستسوکو یاسودا (Setsuko
Yasuda) که ریاست
انجمن کشاورزی ارگانیک ژاپن را به عهده دارد؛ سیاست های دولت در زمینه کشاورزی و
ایمنی غذایی را مورد بررسی قرار داده است. او در این مصاحبه به تشریح وضعیت در حال
تغییر تولید و مصرف برنج در ژاپن می پردازد.
نظرتان درباره وضعیت فعلی زراعت برنج در ژاپن چیست؟
دولت به قدر کافی از تولید برنج حمایت نمی کند. بنایراین
برنجکاری دارد با مشکل مواجه می شود. برنج نه تنها غذای اصلی مردم ژاپن است بلکه
در دل فرهنگ و زندگی ژاپنی ها جای داشته است. مثلا همکاری و اشتراک مساعی جامعه
ژاپن امری با اهمیت تلقی می شود و خاستگاه این رفتار را می توان در طریقی که برنج
در روستاها تولید می شود؛ پیدا کرد. تا نیمه دوم قرن نوزدهم، ثروتمندی را با میزان
برنج می سنجیدند. در واقع اقتصاد، فرهنگ و جامعه ژاپن بر اساس برنج بنا شده است.
اگر تلاش های نیاکانمان را هدر دهیم پس معلوم می شود قصد نابودی فرهنگ غذایی و
محیط زیست مان را کرده ایم. این ها دلایلی است که گمان می کنم سیاست فعلی کشاورزی
دولت فاجعه آور است.
چگونه نگرش دولت به کشاورزان در حال تغییر است؟
تا سال 1995، دولت (طی توافقی با تعاونی های کشاورزان) کل
برنج تولیدی را به قیمت بالایی می خرید تا از کشاورزان حمایت کند. هم زمان واردات
برنج ممنوع بود. اما از اواخر دهه 1980، آمریکا ژاپن را برای لغو این ممنوعیت و
تسهیل ورود برنج در تنگنا قرار داد که این موضوع در توافق نامه فرا اقیانوس آرام
بار دیگر مورد توجه قرار گرفت.
در مورد دشواری های اجرای این توافق نامه برای برنج ژاپن چه
نظری دارید؟
آمریکا در تلاش است ژاپن بپذیرد از او برنج وارد کند. چرا
که با مازاد تولید مواجه است. این امر هیچ ارتباطی با نیازهای غذایی ژاپن ندارد.
در سال 1960، سرانه مصرف برنج در ژاپن 118 کیلوگرم بود. اکنون این رقم به 61
کیلوگرم رسیده است یعنی نصف مقدار 50 سال قبل.
چرا مصرف ژاپن با آن سابقه ای که گفتید چنین کاهش یافته
است؟
پس از جنگ جهانی دوم، ژاپن آمریکا را در بسیاری از امور
سرمشق قرار داد. یکی این بود که «برنامه غذایی مبتنی بر نان برای سلامت مناسب تر
است.» همان موقع تبلیغات گسترده ای شد که خوردن برنج آدم را کم هوش و کودن می کند.
از همین رو، دولت ژاپن سال های سال برای ناهار مدارس فقط نان می داد. اکثر مردم
ژاپن هم لااقل یک بار در روز نان یا پاستا با گوشت می خوردند. بخش اعظم گوشت و
گندم (در کنار محصولات دیگر کشاورزی از قبیل دانه سویا و ذرت) از آمریکا وارد می
شد. در نتیجه، خودکفایی غذایی ژاپن از 80 درصد در سال 1960 به 39 درصد در سال 2006
رسید.
چرا فکر می کنید توافق نامه فرا اقیانوس آرام، کشاورزی ژاپن
و به ویژه تولید برنج را تهدید می کند؟
مشخص است. 90 درصد تولید برنج ژاپن با آزاد سازی تجارت آن
نابود می شود. نگرانی دیگر من، شرکت های فناوری زیستی آمریکا مثل مونسانتو است.
دولت ژاپن پس از جنگ جهانی دوم به منظور جلوگیری از یکپارچه سازی اراضی تصمیم گرفت
تنها کسانی که خودشان کشاورزی (هر چند در اراضی کوچک) می کنند؛ مالک اراضی شان
باشند. شرکت های سهامی با این اقدام دیگر نمی توانستند کنترل اراضی را به دست
بگیرند. چون این شرکت ها فقط به سود و زیان می اندیشند و در صورت عدم موفقیت به آسانی
به تولید محصولات لوکس روی می آورند. من نگرانم در آینده ای نه چندان دور این شرکت
ها به تدریج کشاورزی ژاپن را به کنترل خود در آورند و به هزینه روستائیان به دنبال
منافع خود بروند.
با توجه به کاهش جمعیت روستائیان کشور و بالا رفتن سن
زارعان و افزایش هزینه های تولید به نظرتان بهتر نیست برنج ارزان از کشورهای دیگر
وارد کنیم؟
شاید برای یک کشور کوچک مثل سنگاپور اقدام قابل قبولی به
نظر برسد. اما ژاپن بیش از 100 میلیون نفر جمعیت دارد. آیا اطمینان به تجارت بین
المللی آزاد در حالی که خودکفایی غذایی مان در معرض تهدید است؛ واقعا صحیح است؟
وضعیت مصرف مواد شیمیایی را در زراعت برنج ژاپن چگونه می
بینید؟
این قسمت از نقاط ضعف ما است. چون ژاپن از نظر مصرف مواد شیمیایی
در مزارع در دنیا اول است. طبق بررسی سازمان OECD در سال 2004،
کشاورزان ژاپن تقریبا 16 کیلوگرم مواد شیمیایی در هر هکتار مصرف می کنند. در حالی
که این رقم در آمریکا فقط 2 کیلوگرم است. اما وقتی محصول نهایی (یعنی خود برنج) را
مورد بررسی قرار می دهیم متوجه می شویم باقی مانده ترکیبات شیمیایی در برنج های
آمریکایی از ژاپنی بیشتر است. علت آن است که در توافق نامه اقدامات بهداشتی و
بهداشت محصولات گیاهی (1995) به اعضا اجازه دادند استانداردهای ایمنی خود را اعمال
کنند و زارعان آمریکایی اجازه یافتند پس از برداشت برنج از آفت کش ها و حشره کش
های بیشتری استفاده کنند. این ترکیبات از دانه های برنج زدودنی نیستند.
منظورتان این است نباید در مورد ترکیبات شیمیایی در برنج
های ژاپنی نگران باشیم؟
الان مشکل بزرگی که داریم نئو نیکوتینوئیدها (دسته ای از
حشره کش های تحریک کننده اعصاب) هستند که باعث کاهش گسترده جمعیت زنبورها شده اند.
در سال 2013، اتحادیه اروپا و چند کشور غیر اروپایی استفاده از این حشره کش ها را
بسیار محدود کردند. اما در ژاپن از آنها به فراوانی استفاده می شود و دولت هیچ
اقدامی در این زمینه صورت نداده است. گروه های فشار حامی این محصولات در این خصوص
بسیار موثر عمل کرده اند.
تعداد خانوارهای کشاورز ژاپنی طی دهه اخیر نزول قابل توجهی
پیدا کرده است. دولت چگونه می تواند جوانان را به کشاورزی علاقه مند سازد؟
مشکل اصلی قوانین و مقررات پیچیده ای است که مانع ترغیب
افراد حتی در حد یک بار آزمایش و امتحان کردن این کار می شوند. به تازگی تقاضا
برای محصولات کشاورزی ارگانیک زیاد شده است. اما زراعت ارگانیک و تغییر شیوه کشت
از روش فعلی به ارگانیک حدود 3 سال زمان می برد. بنابراین دولت باید از کشاورزان
جوان از طریق قراردادهای دراز مدت و کمک های مالی حمایت کند. آنها باید متوجه شوند
در نبرد برای حفظ میراث کشاورزی ژاپن تنها نیستند.
منبع: japantimes