مدیرعامل آب منطقه‌ای مازندران با اشاره به اینکه ۴۸ درصد ظرفیت سدهای استان مازندران خالی است، اظهار کرد: میزان روان آب‌های رودخانه‌های اصلی استان 45 درصد کاهش یافته است.ابراهیم یخکشی گفت: بارندگی‌های امسال 3.3 میلیمتر بوده که تاثیر قابل توجه‌ای در میزان آبدهی رودخانه‌های مازندران نداشته است.وی با بیان اینکه ظرفیت ذخیره 10 سد استان 168 میلیون مترمکعب است، افزود : 48 درصد از ظرفیت سدهای مازندران خالی است و کمترین درصد آبگیری مربوط به سد شهید رجایی ساری است که 110 میلیون متر مکعب ظرفیت سد خالی از آب است. یخشکی افزود: میزان آبگیری آب بندهای مازندران 87 درصد به مقدار 321 میلیون مترمکعب بوده که 13 درصد از ظرفیت آب بندها خالی است.
* مصرف بی رویه آب در کشاورزی
چرا استانی که از نظر آب و هوایی در بهترین شرایط ممکن به سر می برد باید به سمت خشکسالی برود؟ و اینگونه شاهد کاهش منابع آبی پشت سدها باشیم. بحران کم آبی در مازندران به حدی رسیده است که شاید سال های آینده شاهد کاهش چشمگیر اراضی شالیزرای استان باشیم. کارشناسان بر این باورند بروز کم آبی در استان به دلیل عدم مدیریت درست در منابع آبی مصرفی بخش کشاورزی است به گونه ای که طبق آمارهای دولتی بیش از 80 درصد هدر رفت آب مازندران، در بخش کشاورزی است. شاید کشت دوم برنج یکی از چالش ها و دلایل اصلی بروز کم آبی در استان باشد، بیش از 35 هزار هکتار از اراضی شالیزاری مازندران پس از برداشت اول به کشت دوم مشغول شوند که موجب شده تا منابع زیاد آب هدر برود. سازمان جهاد کشاورزی از این معضل آگاهی کامل دارد و به گفته شهیدی فر معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی، دولت تصمیمی برای افزایش سطح کشت دوم برنج ندارد و اجازه افزایش سطح نیز نخواهد داد.
* کم آبی استان مربوط به بخش کشاورزی نیست!
هرچند مسئولان جهاد کشاورزی بر این باورند که کمبود منابع آبی استان متوجه بخش کشاورزی نیست
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی مازندران در اینباره گفت: با سیاست گذاری های صورت گرفته، مصرف آب در بخش کشاورزی کاهش چشمگیری داشته است. شهیدی فر با بیان اینکه مازندران 5/2 درصد سطح زیر کشت اراضی کشور را دارا است، اظهار کرد: سازمان جهاد کشاورزی در کنار افزایش تولید کشاورزی استان برنامه های مدیریت مصرف بهینه آب را نیز در دستور کار خود قرار داده است. وی با بیان اینکه کشاورزی مازندران در حالت گذر از حالت سنتی به مدرن است، اظهار کرد: در گذشته نشای برنج از فروردین ماه شروع و تا پایان خردادماه انجام می شد و مصرف آب نیز به گونه ای بود که در تمامی کانال های درجه 3 و 4 اراضی شالیزاری، آب به صورت مستمر جریان داشت. وی افزود: اواخر شهریور ماه نیز برداشت صورت می گرفت هرچند در برخی از مناطق برداشت در مهر ماه انجام می شد. معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران با بیان اینکه این پروسه در زمان داشت و برداشت، یک ماه کاهش یافته است، اظهار کرد: امروز نشا در اراضی شالیزاری تا پایان اردیبهشت ماه خواهد بود و 85 درصد از اراضی شالیزاری استان نیز تا پایان مردادماه برداشت می شوند که 10 درصد از این میزان نیاز به آب ندارند. شهیدی فر با بیان اینکه دو سوم اراضی استان به کشت برنج اختصاص دارد، تصریح کرد: یقینا این مقدار، حداکثر ضریب مصرف آب را به خود اختصاص می دهد. وی ورود تکنولوژی به کشاوری استان را موجب تسریع در مدیریت مصرف بهینه آب دانست و بیان کرد: 50 درصد باغات استان به صورت آبیاری تحت فشار و قطره ای سامان دهی شدند که کارایی مصرف آب را از 30 درصد به 80 درصد رسانده است.
* افزایش مهاجرت به مازندران و تسریع در تغییر اقلیم
یکی دیگر از عوامل کم آب و خشکسالی را می تواند به مهاجرت های بی رویه و در پس آن تغییر اقلیم دانست که موجب شده نیمی از جلگه مازندران خشک شود. مدیرکل هواشناسی مازندران افزایش مهاجرت به مازندران را یکی از عوامل مهم بروز کم آب و خشکسالی در مازندران می داند. سیدمحمدرضا رضوی زنگ خطر اصلی برای مازندران را افزایش مهاجرت به استان دانست و تصریح کرد: افزایش روند مهاجرت به مازندران پیامدهای اجتماعی زیادی دارد و این معضل به دلیل وجود خشکسالی های متعدد در دیگر نقاط کشور بوده که موجب مهاجرت مردم دیگر مناطق به استان های شمالی به خصوص مازندران شده است.وی با بیان اینکه مدل های هواشناسی نشان می دهد وسعت منطقه خزری کاهش چشمگیری داسته است، تصریح کرد: ییلاقات مازندران از بین رفته و در زمین های آن ویلا ساخته اند ، این نشان از وقوع یک بحران در آینده دارد.
این مسئول با انتقاد از عملکرد موازی دستگاه ها در مدیریت منابع آبی ، اظهار کرد: متاسفانه هر نهادی در معرفی منابع آبی استان آمار جداگانه می دهند، این روند موجب تصمیم گیری نادرست در مورد تولید کشاورزی استان خواهد شد.
وی با بیان اینکه مشکلات پیش آمده به دلیل عدم درست از منابع آبی است، تاکید کرد: وقتی کمبود منابع آب در کشور به خاطر سیاست های نادرست به وجود می آید دیگر بعید نبود که 70 درصد دشت های کشور برای کشت ممنوع شود.رضوی میانگین بارش باران در مازندران را 700 میلیمتر دانست و تصریح کرد: این درحالی است که میانگین جهانی 800 میلیمتر و در نواحی کوهستانی 470 میلیمتر و در نواحی جلکه ای 830 میلیمتر است. وی با بیان اینکه قدرت تبخیر در ایران 1037 میلیمتر است، اظهار کرد: این مقدار دو برابر بارش سالیانه در مازندران است. مدیرکل هواشناسی استان میران بارش در مازندران را دچار روند کاهشی دانست و تاکید کرد: هر سال شاهد کاهش 10 میلیمتری بارش باران در استان هستیم، این مقدار با توجه به کاهش تعداد بارش باران و برف در استان به دست آمده که نشان می دهد منایع آبی استان به تهدید جدی روبرو هستند. * گرم شدن تدریجی زمین و تشدید آن در منطقه خاورمیانه
یکی دیگر از دلایل کم آب در مازندران را نیز میتوان به گرم شدن تدریجی زمین و تشدید آن در منطقه خاورمیانه دانست
در اینباره مدیرکل هواشناسی مازندران می گوید: آمار 33 ساله هواشناسی حکایت از گرم شدن تدریجی هوا در دامنه های کوه دماوند دارد. وی به افزایش گرمای زمین پس از انقلاب صنعتی 1950 اشاره کرد و گفت: دمای زمین بدون گازهای گلخانه ای به 18- درجه سانتی گراد می رسد که این مقدار با احتساب وجود گازهای گلخانه ای به 15 درجه سانتی گراد افزایش می یابد. رضوی با بیان اینکه بر اساس گزارش هیئت بین الدول تغییر اقلیم، منطقه خاورمیانه در آینده گرمتر و خشک تر می شود، اظهار کرد: از 2 درصد آب شیرین دنیا 36 درصد آن در دریاچه بایکال روسیه قرار دارد لذا ایران در بدتیرن شرایط ممکن برای دست بهره برداری از منابع آب قرار دارد.
* ضرورت مهار روان آب های سطی
یک از مهم ترین راهکارهای مقابله با بروز کم آبی و خشکسالی، مهار روان آب های سطحی است ، متاسفانه مازندران تاکنون توانسته فقط 10 درصد از روان آب های سطحی را مهار کند که این مهم می بایست در دستورکار جدی دولتمردان با احداث سدهای متعدد قرار گیرد. همچنین با توسعه کشت گلخانه ای و توسعه کاشت، داشت و برداشت مکانیزه می توان بخش قابل توجهی از آب مصرفی کشاورزی استان را مدیریت کرد.
حسین زحمتکش- خبرنگار اقتصادی