بخش کشاورزی به دلیل تامین غذای جامعه از اهمیت بالایی برخوردار است و توجه به بخش‌های صادرات و واردات و همچنین نترل آن می‌تواند کمک زیادی به تنظیم بازار محصولات کشاورزی کند.
یکی از مهمترین بخش‌های ارز آور برای کشور صادرات محصولات کشاورزی و باغی است که هرساله ارز قابل توجهی را در پی صادرات انواع محصولات نصیب کشور می‌کند.
در این بین قیمت تمام شده محصولات کشاورزی و نرخ صادراتی محصولات مطرح می‌شود که در بعضی موارد صادرات را برای محصولات کشاورزی و باغی بدون صرفه اقتصادی نشان می‌دهد.
در همین راستا برای بررسی وضعیت صادرات محصولاتی کشاورزی و باغی با رضا نورانی رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی به گفت و گو پرداختیم تا از مشکلات این بخش بیشتر باخبر شویم.
میزان: ایران در زمینه تولید و صادرات محصولات کشاورزی چه جایگاهی در جهان دارد؟
نورانی: درحال حاضر ایران یکی از ۷ کشور بزرگ تولید کننده محصولات باغی و کشاورزی همچون پسته، خرما، انار، سیب و کیوی محسوب می‌شود، ولی در زمینه صادرات رتبه قابل قبولی در جهان ندارد.
میزان: دلیل رتبه غیرقابل قبول در صادرات محصولات کشاورزی چیست؟
نورانی: بار‌ها گفته شده است که باید زیرساخت‌های صادراتی ما اصلاح شود و یارانه به سمت صادرات محصولات کشاورزی و باغی فرستاده شود و از طرفی همکاری دو جانبه با کشور‌های همسایه در راستای صادرات محصولات کشاورزی گسترش یابد.
میزان: برای صادرات محصولات کشاورزی و باغی چه برنامه‌ای در دستور کار است و آیا ضعفی در این بخش دیده می شود؟
نورانی: متاسفانه برای صادرات محصولات کشاورزی هنوز هیچ برنامه مدونی وجود ندارد و صادرکننده سردرگم است و این یکی از ضعف‌های بزرگ در بخش صادرات محصولات کشاورزی است.
میزان: تولید و بسته بندی سنتی چه تاثیری در بحث صادرات محصولات کشاورزی دارد؟
نورانی: تا زمانی که تولید و بسته بندی به صورت سنتی انجام می‌شود هزینه تمام شده برای کشاورزان بالا می‌رود و این امر دلیلی بر کاهش صادرات محصولات کشاورزی است.
میزان: در بحث صادرات محصولات کشاورزی هیچ تضمینی برای تولید کننده وجود ندارد که آیا امسال می‌تواند محصول خود را صادر کند یاخیر این مساله چقدر به ضرر تولیدکننده تمام می‌شود.؟
نورانی: کشاورز با کلی زحمت محصول را تولید می‌کند، ولی نامشخص بودن بازار‌های صادراتی و اینکه چه محصولی بازار صادراتی خوبی دارد انگیزه کشاورز را برای تولید کاهش می‌دهد و این نکته حائز اهمیت است که کشاورز فقط باید به تولید فکر کند و دغدغه‌ای برای صادرات محصولات خود نداشته باشد.
میزان: چرا قیمت‌های ریالی محصولات صادراتی در آمار‌های گمرک پایین است؟
نورانی: هزینه‌های تمام شده در تولید محصولات کشاورزی بالا است و زمانی که صادرات نباشد قیمت نهایی سقوط می‌کند و در نتیجه تولید کننده هم متضرر می‌شود و باید نگاه ویژه‌ای به نرخ تورم و نرخ ارز شود تا در این بین قیمت‌های صادراتی ثبت شده در گمرک نیز اصلاح شود.
میزان: در بعضی موارد کشاورزان از قیمت‌های صادراتی محصولات کشاورزی رضایت ندارند، چرا محصولات با قیمت‌های پایین صادر می‌شود؟
نورانی: با بالارفتن قیمت تمام شده محصولات کشاورزی در پی افزایش حق کارگر و موارد دیگر مسلم است که قیمت صادراتی محصولات برای کشاورز صرفه اقتصادی ندارد از این رو برای مناسب بودن قیمت محصولات کشاورزی برای صادرکننده باید نگاه ویژه‌ای به ارزش صادراتی و نرخ تورم داشته باشیم.
میزان: در زمینه بسته بندی محصولات کشاورزی و جلوگیری از صادرات فله محصولات چه اقداماتی انجام شده است؟
نورانی: در سال جاری اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با سازمان توسعه تجارت مذاکراتی داشته تا از صادرات فله محصولات کشاورزی جلوگیری شود و با اجرای این قانون خوشبختانه تمام محصولات کشاورزی با بسته بندی‌های مناسب صادر می‌شوند و این امر باعث کاهش ضایعات محصولات شده که به نفع صادر کننده و تولیدکننده خواهد بود.
با صادرات محصولات کشاورزی به صورت فله در محصولاتی، چون هندوانه و خربزه حدود ۴۰ درصد ضایعات به وجود می‌آمد که با بسته بندی مناسب دیگر ضایعاتی در هنگام بارگیری و تخلیه بار ایجاد نمی‌شود.
میزان: به صادرات فرآورده‌های کشاورزی مثل محصولات کمپوت و کنسانتره در راستای افزایش ارزش افزوده چقدر بها داده می‌شود؟
نورانی: محصولات کشاورزی که در رده A قرار دارند، چون برای مصرف تازه خوری هستند در صورت بسته بندی، فرآوری محسوب می‌شوند که خود نوعی ارزش افزوده برای محصولات محسوب می‌شود، همچنین واکس زدن و بسته بندی شکیل محصولات کشاورزی ارزش افزوده بالایی برای صادر کننده خواهد داشت.
محصولاتی که در رده B و C قرار دارند با استفاده در صنعت کمپوت سازی و کنسانتره‌ها می‌توانند ارزش افزوده بالایی ایجاد کنند که به این موضوع نیز توجه ویژه‌ای شده است.
میزان: آخرین وضعیت صادرات سیب به کشور‌های مختلف و مشکلات به وجود آمده به چه صورت است در حال حاضر رقم تولید در سال جاری چقدر پیش بینی شده است؟
نورانی: در سال جاری پیش بینی شده بود که ۳.۵ میلیون تن تولید سیب داشته باشیم و حدود یک میلیون تن تا یک میلیون و ۲۰۰ تن مازاد بر مصرف پس باید برنامه هدفمندی برای صادرات این مقدار سیب داشت تا مشکلی در فروش آن رخ ندهد.
میزان: چه برنامه هدفمندی می‌توان برای صادرات سیب داشت تا برای فروش با مشکل مواجه نشد؟
نورانی: به طور مثال هندوستان هرسال ۲۱۰ هزار تن سیب از چین خریداری می‌کند، اما در سال جاری این میزان صادرات را از چین متوقف کرده است و این موقعیت به وجود آمده باید مورد توجه مسئولان مربوطه قرار گیرد تا از این بازار پرسود صادراتی استفاده کنند، در این بین، چون تعرفه بالا دارند در نتیجه صادرات ما کُند می‌شود.
میزان: مسئولین برای پیدا کردن بازار‌های هدف صادراتی چه اقداماتی باید انجام دهند؟
نورانی: یکی از مواردی که می‌تواند صادرات محصولات کشاورزی را افزایش دهد استفاده از فرصت‌های پیش آمده است تا زمانی که بازاری نیاز به محصول کشاورزی خاصی دارد با هوشیاری مسئولان با قرار دادن مشوق‌های مختلف آن بازار را در دست گرفت و از این رو صادرات را افزایش داد.
میزان: چه ضعف‌هایی در صادرات محصولات کشاورزی دیده می‌شود که باعث کاهش رقم صادرات در سال‌های اخیر شده است؟
نورانی: نبود برنامه ریزی در بحث حمل و نقل دریایی و هوایی و نداشتن توجه به این بخش بیشتر فرصت‌هایصادراتی را از بین می‌برد و دیر رسیدن محصولات کشاورزی به دست مصرف کننده یکی از دلایلی است که در صادرات محصولات کشاورزی وقفه ایجاد می‌کند.
میزان: هزینه بالای تمام شده صادرات محصولات کشاورزی به سبب حمل و نقل گران، برای صادر کننده چه عواقبی دارد؟
نورانی: با وجود ضعف‌های مختلف در بحث صادرات و هزینه‌های بالای تمام شده، صادر کننده و تولید کننده مشوقی برای صادرات ندارند و مسئولین وظیفه دارند که در بحث حمل و نقل به صادر کننده کمک کنند.
با این تفاسیر باید دید مسئولین با وجود مشکلات بسیار در سر راه کشاورز و صادر کننده چه برنامه ای برای صادرات بیشتر محصولات کشاورزی دارند تا هم کشاورز و هم صادر کننده با قیمت مناسب محصولات را صادر کند و در این راه متضرر نشود.