ایالات‌متحده آمریکا یکی از کشورهای پیشرو در حوزه تولید غذا و محصولات کشاورزی در جهان محسوب می‌شود. تراز تجاری مثبت این کشور در سال 2017 بیش از 480 میلیارد دلار اعلام‌شده است (وزارت کشاورزی آمریکا).
بر اساس آمار سازمان خواروبار جهانی (فائو) سرانه تولید غذای اساسی آمریکا 2.2 تن محاسبه‌شده است. با توجه به سرانه تولید 0.6 تن در ایران، این کشور 3.9 برابر ایران غذای اساسی تولید می‌کند.
وزارت کشاورزی آمریکا به‌عنوان متولی تولید محصولات غذایی و کشاورزی، مدیریت تنظیم بازار را نیز بر عهده دارد و در حوزه واردات و صادرات اعمال حکمرانی می‌کند. مدیریت واحد تولید و بازرگانی در حوزه کشاورزی حکم می‌کند تا به‌منظور جلوگیری از ضرر و زیان به تولید داخلی و حمایت واقعی و بلندمدت از مصرف‌کننده، تنظیم‌گری بخش واردات نیز بر عهده متولی تولید باشد.
نمودار 1. سازمان های متولی تنظیم‌گری واردات ذیل دو معاونت وزارت کشاورزی آمریکا
تجارب این مدیریت در وزارت کشاورزی آمریکا نشان می‌دهد دولت این کشور با استفاده از ابزارهای مؤثری که در اختیار دارد، توانسته است تولید داخلی را حمایت واقعی کرده و مازاد محصولات را نیز به سمت صادرات و ارزآوری هدایت نماید. این کشور با وجود عضویت در سازمان تجارت جهانی و پذیرفتن پیمان های تجارت آزاد و کاهش تعرفه همچنان از ابزارهای دیگر از جمله استانداردهای محیط زیستی و ایمنی غذایی، مانع ورود تولیدات سایر کشورها به بازارهای داخلی خود جهت حمایت از تولیدکننده داخلی حمایت شود. بر اساس آمار وزارت کشاورزی استرالیا، ایالات متحده بیشترین تعداد موانع فنی و محدودیت های بهداشتی گیاهی و دامی را برای واردات خود وضع کرده است (شکل 2).
نمودار 2. نمودار مقایسه تعداد موانع غیر تعرفه ای کشورها برای تجارت محصولات کشاورزی و غذایی (منبع: گزارش‌های رسمی وزارت کشاورزی و منابع آب استرالیا)
تنظیم‌گری واردات در وزارت کشاورزی آمریکا
وزارت کشاورزی آمریکا مجوز واردات محصولات غذایی و کشاورزی را صادر می‌کند و عدم تطابق معیارها و ضوابط کشورهای صادرکننده با آمریکا موجب ممانعت جدی از ورود محصولات را در پی داشته باشد. ذیل ساختار سازمانی وزارت کشاورزی ایالات‌متحده آمریکا، مأموریت‌هایی در راستای کنترل ورود و خروج محصولات کشاورزی و غذایی تعریف‌شده است و ابزارهای لازم نیز برای مدیریت تجارت این بخش در اختیار این وزارتخانه قرارداد شده است. از جمله ابزارهای مدیریت تجارت در حوزه واردات می‌توان به سازمان فدرال بازرسی و ایمنی غذایی (Food Safety and Inspection Service) اشاره کرد که ذیل وزارت کشاورزی فعالیت می‌کند. وظیفه این سازمان بررسی و ارزیابی سلامت محصولات پروتئینی نظیر طیور، تخم خوراکی پرندگان و گوشت قرمز و همین‌طور بررسی صحت برچسب‌های درج‌شده روی این محصولات است.
کنگره ایالات‌متحده از سال 1906 تا 1970، طی چهار قانون مصوب به این سازمان اختیارات لازم را در جهت انجام این وظایف محول کرده است. بر اساس قانون فدرال بازرسی گوشت قرمز مصوب 1906 (Food Inspection Act 1906) کنگره آمریکا، سازمان بازرسی و ایمنی غذا موظف به کنترل واردات محصولات پروتئینی شده است. طبق آن واردات هرگونه گوشت قرمز، طیور و تخم پرندگان به این کشور ممنوع است، مگر اینکه شرایط تعیین‌شده توسط این سازمان به‌طور دقیق برآورده شده باشد. برای تائید واردات محصولات فوق باید شخص حقوقی یا حقیقی واردات کننده از موانع دشواری که استانداردهای سختگیرانه جزئی از آنهاست، عبور نمایند.
در مرحله اول زیرساخت‌ها و استانداردهای تولید و صادرات در کشور مبدأ طی فرایندی توسط سازمان بازرسی ذیل وزارت کشاورزی آمریکا مورد نظارت قرارگرفته و پس از تائید مجوز ورود به مرحله بعد صادر می‌گردد. در این مرحله مواردی بازرسی کشور مبدأ شش جزء دارد که شامل:
بررسی کیفیت ساختار نظارتی دولت (سازمان و نحوه اداره آن)
اختیارات قانونی و مقررات ایمنی غذا
مسائل بهداشتی
ارزیابی خطرات و سامانه‌های کنترل نقطه بحرانی
برنامه کنترل باقیمانده مواد شیمیایی کشور مبدأ
برنامه آزمون میکروبی دولت.
پس از تائید همه این اجزا گزارشی مفصل تهیه‌شده و در صورت تائید به شکل شفاف اعلام می‌شود. در مرحله دوم متقاضی واردات محصولات باید ملاحظات فنی مربوط به انتقال بیماری‌ها و آفات را در حین ورود محموله و در مبادی ورودی کشور رعایت کند. در این مرحله نظارت‌های تطبیق برچسب‌های بسته‌بندی و کیفیت، آزمون‌های میکروبی، نمونه‌برداری و سایر موارد در محموله‌ها توسط مأموران وزارت کشاورزی طی چند روز انجام‌شده و تائید نهایی صادر می‌شود. در صورت عدم تائید نیز محموله ظرف 45 روز صادرات مجدد، نابود و یا به غذای حیوانات تبدیل می‌شود. متولی پیگیری این موارد نیز علاوه بر سازمان بازرسی و ایمنی غذا ذیل وزارت کشاورزی آمریکا، سازمان گمرکات و مرزهای آمریکا و سازمان نظارت سلامت گیاه و حیوانات (Animal and Plant Health Inspection Service) ذیل وزارت کشاورزی آمریکا نیز می‌باشد.
از آنجا که زنجیره تولید تا عرضه به شکل یکپارچه بوده و از حلقه‌های مختلفی تشکیل‌شده است، قدرت کل زنجیره را ضعیف‌ترین حلقه آن تعیین می‌نماید؛ یعنی در صورت عملکرد ناقص و ضعیف سازمان متولی واردات ذیل وزارت کشاورزی آمریکا که شرح بخشی از وظایف آن در بالا توضیح داده شد، تولید داخلی این کشور به خاطر آثار مخرب واردات شکل نخواهد گرفت.
یادداشت از امید پیرهادی-کارشناس کشاورزی