درواقع نتیجه اینکه حذف یا کاهش تعرفه‌ها اقدامی عقلانی و اصولی است. کارشناسان و فعالان اقتصادی نیز معتقدند که حذف تعرفه‌ها در یک اقتصاد با برنامه مشخص و مبتنی بر استراتژی، کار درستی است و این اقدام باید مبتنی بر یک برنامه علمی و اصولی انجام شود.
در عین حال کارشناسان بر این باورند که باید در مورد اعمال تعرفه‌ها یک استراتژی مشخص وجود داشته باشد و اگر تلاش داریم که به سازمان تجارت جهانی ملحق شویم، در مورد مباحث تعرفه‌ای باید مطابق با نقشه راه این سازمان عمل کنیم. «فرصت امروز» در این گزارش موضوع حذف تعرفه‌ها و تأثیرات آن بر اقتصاد کشورمان را مورد بررسی قرار داده است.
***
علی‌اصغر جمعه‌ای:
استراتژی مشخصی در مورد تعرفه‌ها نداریم
علی اصغر جمعه‌ای، رئیس اتاق بازرگانی سمنان معتقد است که باید در مورد اعمال تعرفه‌ها یک استراتژی مشخص وجود داشته باشد و اگر تلاش داریم که به سازمان تجارت جهانی ملحق شویم، در مورد مباحث تعرفه‌ای باید مطابق با نقشه راه این سازمان عمل کنیم.
برخی معتقدند که برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی، باید دیوار بلند تعرفه‌ای را که به دور خود کشیده‌ایم، کوتاه کنیم. به نظر شما در شرایطی که کشورمان خواهان عضویت در این سازمان است، باید چه تدابیری را در مورد اعمال تعرفه اتخاذ کنیم؟
اعمال تعرفه یکی از ابزارها برای توازن بخشیدن به مسائل مرتبط با تولید است اما به دلیل اینکه اهرم تعرفه وجود دارد ما نباید این مسئله را مستمسک قرار دهیم و برای آنچه وارد کشور میشود تعرفه بالایی را در نظر بگیریم. از سوی دیگر باید در مواردی که کمبود یک محصول را داریم تعرفه آن را صفر در نظربگیریم.
در مجموع باید در مورد اعمال تعرفه‌ها یک استراتژی مشخص وجود داشته باشد و اگر تلاش داریم که به سازمان تجارت جهانی ملحق شویم، در مورد مباحث تعرفه‌ای باید مطابق با نقشه راه این سازمان عمل کنیم.
پس به گمان شما در صورت عضویت در سازمان تجارت جهانی باید به طور کلی رویه خود را در مورد تعرفه‌ها تغییر دهیم؟
در صورت پیوستن به سازمان تجارت جهانی، در بحث واردات نباید فقط به موضوع تعرفه اکتفا کنیم، بلکه باید هدایت به سمتی شود که کالاهای باکیفیت و ارزان قیمت تولید کنیم. به عبارت دیگر باید مکانیسمی اتخاذ شود که به موجب آن هزینه‌های سربار تولید کاهش پیدا کند و ما بتوانیم با دنیا رقابت کنیم. در صورتی که ما بتوانیم در بازارهای جهانی وارد عرصه رقابت شویم و کیفیت کالاها را ارتقا بخشیم و قیمت کالاها را کاهش دهیم، دیگر به خودی خود تعرفه کارایی نخواهد داشت.
این نبود نقشه راه در مورد تعیین تعرفه‌ها چه مسائل و مشکلاتی را برای اقتصاد کشورمان به وجود آورده است؟
در شرایطی که از مردم می‌خواهیم از تولیدات داخلی استفاده کنند باید نقشه راهی داشته باشیم که مردم کالاهای با کیفیت و با قیمت ارزان را مصرف کنند. بنابراین ما باید هرچه سریع‌تر تکلیف خود را در مورد داشتن یک نقشه راه برای اعمال تعرفه مشخص کنیم. یکی از مواردی که موجب میشود قاچاق به‌صورت سازمان یافته یا سازمان نیافته در کشور ما رونق داشته باشد، همین مقطعی و ساده نگاه کردن به موضوع تعرفه‌ها است.
بنابراین شما معتقدید، در شرایطی که برخی از صنایع داخلی قدرت رقابت‌پذیری و تولید کالاهای با کیفیت و ارزان را ندارند، نباید برای کالاهای مشابه تعرفه سنگین واردات اعمال شود، زیرا در این صورت مصرف‌کننده تاوان می‌دهد.
در اینجا به تنهایی مصرف‌کننده تاوان نمی‌دهد، بلکه تولیدکننده هم تاوان می‌دهد، زیرا عملا نمی‌تواند در جهت بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌های سربار عمل کند. ممکن است تولیدکنندگان عنوان کنند که کاهش هزینه‌های سربار از قدرت و توان آنها خارج است و در اینجا باید دید که در دنیا چه اقداماتی برای کاهش هزینه‌های سربار و برای افزایش کیفیت انجام میشود و ما هم همان اقدامات را انجام دهیم.
***
محمود تولایی:
تعرفه نباید تبدیل به رانت یا تهدید شود
محمود تولایی، رئیس اتاق بازرگانی کاشان معتقد است در سایر کشورها به‌گونه‌ای عمل می‌کنند که تعرفه تبدیل به رانت برای یک صنعت و تهدیدی برای صنعت دیگر نشود.
به نظر شما حذف تعرفه‌های گمرکی به نفع اقتصاد کشورمان است یا اینکه می‌تواند به ضرر اقتصاد ایران باشد؟
تعرفه‌ها در دنیا و در کشور ما به منظور حمایت از صنعت و تولیدات داخلی و امکان رقابت با صنایع مشابه خارجی اعمال میشود. کارکرد دیگر تعرفه این است که منبع درآمدی برای دولت است، یعنی هر چند که دولت به موجب اعمال تعرفه از صنایع داخلی حمایت می‌کند اما طبعا برخی کالاها و محصولات وارد کشور میشود و به این ترتیب با دریافت تعرفه، درآمدی عاید دولت میشود.
ولی اینکه در حال حاضر دولت به دنبال ایجاد تغییراتی در تعرفه‌ها است، مربوط به این موضوع است که در شرایط بهبود فضای کسب‌و‌کار و روان‌سازی شرایط اقتصادی و مبادلات کشورمان با سایر کشورها، باید طبقات تعرفه‌ای کاهش پیدا کند. یکی از ایراداتی که به کشور ما می‌گیرند این است که 20 نوع تعرفه داریم و ما باید به سمتی برویم که تعداد تعرفه‌ها کم شود.
دولت پذیرفته است که برای بهبود فضای کسب‌و‌کار هر سال تعدادی از تعرفه‌ها را در یکدیگر ادغام و به این ترتیب تعداد طبقات تعرفه‌ای کاهش پیدا کند. اما این موضوع که هر سال تغییراتی در تعرفه‌ها اعمال میشود، از مواردی است که معمولا مورد گلایه انجمن‌های صنفی و تولیدکنندگان قرار می‌گیرد. بیشترین انتقاد هم متوجه تعرفه بالای واردات خودرو و در مقابل تعرفه پایین کالاهایی مانند پوشاک است.
به زعم شما باید یک بازار آزاد داشته باشیم یا اینکه به خاطر صنایعی که قدرت رقابت‌پذیری ندارند تعرفه‌ها را همچنان اعمال کنیم؟
تعرفه‌ها در تمام کشورهای دنیا اعمال میشود اما کاری می‌کنند که تعرفه تبدیل به رانت برای یک صنعت و تهدیدی برای صنعت دیگر نشود. تنظیم تعرفه‌ها در نظام تولید و اقتصاد بسیار تاثیرگذار است و در تمام کشورهای دنیا بنا به شرایطی که به وجود می‌آید تغییراتی را در تعرفه‌ها اعمال می‌کنند.
ما اگر به دنبال عضویت در سازمان تجارت جهانی هستیم باید نظام تعرفه یکسان را بپذیریم زیرا در آن شرایط می‌توانیم به تمام کشورهای دنیا صادرات داشته باشیم و در مقابل باید اجازه دهیم که از تمام کشورهای دنیا واردات انجام شود. در چنین شرایطی توانمندی صنایع داخلی و تولید ملی هم بسیار مهم است.
قاعدتا رویه درست این است که تعرفه واردات در مورد کالاهایی که در کشور تولید نمی‌شود یا مزیت تولید ندارد، به کمترین حد ممکن برسد یا صفر شود و در مقابل در مورد کالاهایی که به اندازه کافی تولید داخلی داریم، تعرفه بالایی در نظر گرفته شود. اما به‌ظاهر در کشور ما گاهی اوقات این موارد مورد غفلت قرار می‌گیرد.
قاعدتا باید به همین شکل باشد. زیرا ممکن است در صورت کاهش میزان تعرفه در مورد برخی از کالاها صنعت مرتبط که کالای مشابهی را تولید می‌کند از حیز انتفاع خارج شود و از همین رو دولت در تعیین تعرفه‌ها باید نگاه دقیق و صحیحی داشته باشد.
***
محمد صادق حمیدیان:
حذف تعرفه‌ها در اقتصاد با برنامه کار درستی است
محمد صادق حمیدیان، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی شیراز و مدیرعامل بازرگانی حمیدیان معتقد است که به‌طورکلی حذف تعرفه‌ها در یک اقتصاد با برنامه مشخص و مبتنی بر استراتژی، کار درستی است و این اقدام باید مبتنی بر یک برنامه علمی و اصولی انجام شود.
حذف تعرفه‌های ترجیحی موضوعی است که همواره و در سال‌های اخیر در اقتصاد ما مطرح بوده است. به نظر شما حذف تعرفه‌ها چه مزایایی را برای اقتصاد کشورمان به دنبال دارد؟
به‌طورکلی حذف تعرفه‌ها در یک اقتصاد با برنامه مشخص و مبتنی بر استراتژی، کار درستی است. پیوستن به سازمان تجارت جهانی در جهت توسعه اقتصادی اتفاق می‌افتد منتها به دلیل اینکه اقتصاد کشورمان متاثر از دو فاکتور اساسی است، این توسعه اقتصادی عملا رخ نمی‌دهد.
یک فاکتور، بیماری مزمن قیمت تمام شده در کشور و دیگری اعمال روش‌های سیاسی در اقتصاد به‌ویژه تعیین نرخ ارز با رویکرد سیاسی است که این دو موضوع موجب شده است ما اقتصاد ضعیف و سستی را در عرصه رقابت از خود بروز دهیم. مثال بارز این موضوع تعرفه بالای واردات خودرو است. اگر تعرفه واردات خودرو حذف شود و اجازه دهیم که خودروهای خارجی وارد کشور شود، بدون تردید خودروسازان داخلی ورشکست می‌شوند.
در چه صورتی با وجود حذف تعرفه‌ها می‌توانیم اقتصاد موفقی داشته باشیم؟
برای اینکه اقتصاد موفقی داشته باشیم، باید در دو جهت اساسی حرکت کنیم.
اول اینکه در جهت اصلاح قیمت تمام شده حرکت کنیم و با بهره‌گیری از روش‌های علمی مانند استفاده از تکنولوژی‌های جدید و سخت‌افزارهای نوین و استفاده از روش‌های جدید تولید بتوانیم قیمت تمام شده کالاهای تولیدی را کاهش دهیم و شرایطی را فراهم کنیم که در شرایط رقابتی و در صورت حذف تعرفه‌ها، تولیدات داخلی باز هم توجیه اقتصادی داشته باشد.
دوم اینکه اجازه دهیم در تمامی ابعاد و به‌ویژه در مورد موضوع ارز، مکانیسم عرضه و تقاضا تعیین‌کننده قیمت باشد. در حقیقت برای جبران تعیین دستوری قیمت ارز باید تعرفه را برای برخی از کالاها اعمال کنیم یا در مورد صادرات در مواردی مجبور می‌شویم یارانه اختصاص دهیم یا در مورد برخی از کالاها عوارض وضع می‌کنیم. اگر ما سیاست بازار را حاکم بر تمام قیمت‌ها کنیم و دولت بر مدیریت بازار نظارت کند و نه بر خود بازار، در یک دوران‌گذار پنج ساله می‌توانیم خود را آماده شرایطی کنیم که وارد سازمان توسعه تجارت شویم و تعرفه‌ها را از بین ببریم.
با توجه به آنچه که اشاره کردید، حذف تعرفه‌ها باید در چه شرایطی اتفاق بیفتد؟
برای اینکه تعرفه‌ها از بین برود مستلزم این است که مبتنی بر یک برنامه علمی و اصولی این کار را انجام دهیم. اگر این موضوع به یک‌باره اتفاق بیفتد قطعا شاهد هرج و مرج در بازار خواهیم بود و این موضوع به ضرر تولید داخلی است. آنچه که باید در سیاست ورود به بازارهای جهانی اولویت اصلی کشور قرار بگیرد این است که توسعه اقتصادی مبتنی بر تولید داخلی صورت بگیرد.
ارتباط با نویسنده: elmira.akrami@gmail.com