امروزه دیگر غذاهای آماده یا فست فودها جزء لاینفک برنامه غذایی روزانه اغلب ما شده‌اند، غذاهایی که دیگر احتیاج نیست چند ساعت در آشپزخانه وقت صرف کرد و همان‌طور که از نامشان پیداست به‌سرعت تهیه‌شده و مورداستفاده قرار می‌گیرند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد پیشینه رواج فست فودها به شکل امروزی به اوایل قرن بیستم در آمریکا بازمی‌گردد. گویا یک مرکز تهیه غذاهای آماده در شهر، غذاهای آماده را در اختیار مشتریان قرار می‌داد.
بارونق کسب‌وکار این مرکز، آرام‌آرام فست فودها و غذاهای زود آماده هوادارانی پیدا کرد، گسترش یافت و این شیوه غذایی در دیگر کشورها نیز رواج یافت. امروزه استفاده از فست فود در بسیاری از کشورها طرفدارانی ثابت دارد و توانسته است در رژیم غذایی آنها برای خود جایگاهی به‌دست آورد.
اما اگر وجه مثبت سریع آماده شدن را کنار بگذاریم فست فودها که با گوشت های فرآوری شده تهیه می‌شوند در ظاهر شیک، متنوع و خوشمزه‌شان، باطن بیماری دارند که اگر بخواهیم در هفته چندین وعده غذایی را به خوردن فست فودها اختصاص دهیم باید از همان موقع که به خوردن این غذاها وابسته شده‌ایم به‌سلامتی مان هم شک کنیم.
متأسفانه در سال‌های اخیر شهر ما نیز به‌رغم وجود انواع غذاهای محلی متناسب با ذائقه مردم کویر شاهد رشد قارچ گونه انواع فست فودها و فلافل فروشی‌ها بوده است.
تمام عمرم از غذاهای سنتی استفاده کرده و لب به غذای آماده نزده‌ام
حسین علیزاده، پیرمردی که باوجود گذشت ۷۱ بهار زندگی همچنان سرحال و بانشاط است از چگونگی تغذیه‌اش که می‌پرسیم، بادی به غبغب انداخته می‌گوید: تمام عمرم از روغن های حیوانی، انواع اشکنه و خورشت های اصیل ایرانی با گوشت قرمز و سفید استفاده کرده و لب به غذاهای آماده نزده‌ام و تابه‌حال به هیچ‌کدام از امراض دیابت یا چربی و فشارخون مبتلا نشده‌ام.
نبود تبلیغات متهم اصلی غفلت از غذاهای اصیل بیرجندی است چرا که در فرهنگ غنی مردم کویر انواع آش و اشکنه وجود دارد که متأسفانه با گذر زمان نسل جدید کمتر به آنها آشنایی داشته و مورداستفاده قرار می‌دهندوی نبود تبلیغات را متهم اصلی غفلت از غذاهای اصیل بیرجندی می‌داند و می‌گوید در گذشته افراد بر حسب فصول و شرایط مزاج خود تغذیه می‌کردند به‌عنوان مثال تابستان از خوراکی‌های سرد و زمستان نیز از غذاهایی با طبع گرم و تند استفاده می‌کردند.
وی ادامه می‌دهد: در فرهنگ غنی مردم کویر انواع آش و اشکنه وجود دارد که متأسفانه با گذر زمان نسل جدید کمتر به آنها آشنایی داشته و مورداستفاده قرار می‌دهند.
لبخندی از سر حسرت بر گوشه لبان پیرمرد می‌نشیند و یادآور می‌شود: یادش بخیر آن روزها قلور و آش مخصوص روزهای بارانی طبخ می‌شد و مردم برای سلامتی خود ارزش بیشتری قائل بودند.
با ورود غذاهای آماده ناراحتی‌ها گوارشی شیوع پیدا کرد
یکی دیگر از مادران سالخورده نیز معتقد است: از زمانی که فست فودها یا همان غذاهای فرنگی جایگزین سادگی و سلامت سفره‌های ایرانی شده و بی‌توجهی به این مهم ذائقه نسل‌ها را تغییر داد ناراحتی‌های گوارشی در بین مردم شیوع پیدا کرده است.
فاطمه برات زاده با بیان این مطلب می‌گوید: متأسفانه امروز دیگر خانم‌ها به دلیل مشکلات زندگی مجبور به‌کار در بیرون از خانه هستند که این البته مسائل زندگی آنها را متأثر می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: مسلماً زنی که پابه‌پای مرد خانواده کار می‌کند دیگر حوصله و رمقی برای کارهای خانه بخصوص طبخ غذاهای زمان بر نداشته و ترجیح می‌دهد بسیاری اوقات از غذاهای آماده استفاده نماید به نظر من غذا باید از سر شوق و باحوصله طبخ شود.
وی با اشاره به سهم حداکثری نان در سفره مردم کویری استان در گذشته می‌گوید: متأسفانه امروزه تنوع غذاهای ایرانی در هفت روز هفته به طبخ برنج و استفاده از گوشت‌های سفید محدود شده است و به نظر می‌رسد اغلب نسل امروزی انواع غذاهای آبکی (اشک نه) که به دلیل آب و هوایی متناسب با نیاز بدن کویرنشینان بوده را به فراموشی سپرده‌اند.
این شهروند سالخورده از تنوع غذاهای استان به انواع اشک نه عدس، گوجه، گشنیز، کشک زرد، قوروت، دیزی اشاره و می‌گوید: نان جوشی، ساوری و کشک‌بادنجان و میرزاقاسمی از جمله غذاهای رایج بوده‌اند و حتی برنج و ماکارونی کمتر استفاده می‌شد.
کودکان و جوانان به دلیل شکل و ظاهری جدیدتر تمایل بیشتری به مصرف انواع فست فودها دارند
صاحب یکی از فست فودهای بیرجند در گفتگو با مهر می‌گوید: امروزه استقبال مردم از انواع غذاهای آماده و فست فودها افزایش‌یافته به‌گونه‌ای که حتی بعضی مشتریان ما به‌صورت دائمی حداقل هر روز هفته از فست فودها استفاده می‌کنند و اغلب کودکان و جوانان به دلیل شکل و ظاهری جدید تر تمایل بیشتری به مصرف انواع فست فودها دارند.
یوسفی ادامه می‌دهد: با توجه به اینکه امروزه انواع تبلیغات رسانه عمومی تلویزیون در جهت غذاهای آماده است بیشتر افراد تحت تأثیر تبلیغات سعی دارند حداقل برای یک بار این غذا را تجربه کنند به‌گونه‌ای که امروزه در بازار رقابت غذاهای آماده به‌روز بودن حرف اول را می‌زند.
به گفته وی متأسفانه عده‌ای از افراد تنها به وسوسه سود وارد بازار رقابت شده و چندان اهمیتی برای سلامتی افراد قائل نیستند به‌گونه‌ای که گاه در طبخ مواد از روغن های مانده و یا سوخته استفاده می‌کنند.
تغییر در جهیزیه دختران و تغییر در سبک طباخی
یکی از بانوان فرهنگی شهرمان نیز می‌گوید: اگر نگاهی به جهیزیه دختران نسل جدید بیندازیم امروزه دیگر ماکروویو، تست تر و حتی تخم‌مرغ پزها جایگزین هاون و تغار کشک ساب شده که البته این خود باعث فراموشی این غذاها می‌شود.
نوفرستی به تغییر در شکل آشپزخانه‌ها اشاره و می‌گوید: در قدیم آشپزخانه دارای چند پنجره برای تهویه بود و بو برای سایر قسمت‌های خانه اذیت‌کننده نبود، با وارد شدن آشپزخانه‌های اوپن به زندگی، تغییر سبک پخت و پز و ترغیب به استفاده از فست فودها رایج شده است.
هم اکنون استفاده از غذاهای عجیب و قریب بی‌تناسب با ذائقه افراد به دلیل اسم های فرنگی که گاها تلفظ آنها سخت است نوعی فرهنگ تلقی شده و عده‌ای برای خودنمایی به سمت و سوی مصرف این غذاها روی می‌آورند
اما به گفته محمد آذری یکی از دانشجویان بیرجندی بیشترین عامل استفاده و رواج غذاهای آماده انواع ساندویچ‌ها و پیتزاها را میل آسان و بدون نیاز به سفره و لوازم جانبی می‌داند و می‌گوید: علاوه بر این چون این غذاها حتی در هنگام کار یا مطالعه به‌راحتی میل می‌شوند بیشتر مورد استقبال مردم امروزی قرار می‌گیرند.
وی علاوه بر این، به ارزان‌تر بودن قیمت غذاهای آماده و فست فودی نسبت به غذاهای اصیل اشاره‌کرده و می‌گوید: اولاً غذاهای سنتی در صورت وجود تنها در برخی رستوران‌های خاص ارائه می‌شوند که البته جستجوی این رستوران‌ها خود باعث اتلاف وقت شده و ثانیاً به دلیل افزایش قیمت غذاهای سنتی مصرف فست فودها مقرون به‌صرفه‌تر است.
وی همچنین ادامه می‌دهد: هم اکنون استفاده از غذاهای عجیب و قریب بی‌تناسب با ذائقه افراد به دلیل اسم های فرنگی که گاها تلفظ آنها سخت است نوعی فرهنگ و به قول عوام کلاس تلقی شده و عده‌ای برای خودنمایی به سمت و سوی مصرف این غذاها روی می‌آورند.
افزایش روزافزون فست فودی ها تناسبی با جمعیت شهر ندارد
محمدی از اساتید دانشگاهی بیرجند نیز با نارضایتی از رشد قارچ گونه فست فودها در شهر بیرجند می‌گوید: این تعداد واحد تناسبی با جمعیت مرکز استان نداشته و تنها عاملی برای ترغیب شهروندان به مصرف غذاهای آماده است.
وی می‌گوید: امروزه دیگر خانم های شاغل نگران شام شب خود نیستند و با مصرف غذاهای آماده بدون توجه به اینکه استفاده از این نوع مواد غذایی چه مضراتی ممکن است داشته باشد کار خود را راحت می‌کنند.
به اعتقاد وی دور شدن از سفره‌های سنتی که مخلفات متعارفی در کنارغذاهای آن قرار داشت و بخش عمده‌ای از نیازهای تغذیه‌ای بدن را تأمین می‌کرد موجب شده فست فودها و مراکز عرضه این‌گونه غذاها جایگاه قابل‌تأملی در میان جوانان امروزی به‌دست آورند؛ بدین ترتیب آنان از الگوی سنتی و معنادار تغذیه فاصله گرفته، بر سر خوان پر کشش فست فودها می‌نشینند.
وجود بیش از ۱۲۰ واحد صنفی با عنوان غذای آماده
رئیس اتحادیه اغذیه و رستوران های بیرجند در گفتگو با مهر با اشاره به اینکه بر اساس قانون نظام صنفی صدور پروانه کسب در هر شهرستان به عهده اتحادیه‌های صنفی است، می‌گوید: در حال حاضر حدود ۱۲۰ واحد صنفی با اشتغال بیش از ۲۰۰ نفر مشغول به فعالیت هستند.
محمودآبادی از سرکشی های تصادفی به‌صورت هفتگی از سوی این اتحادیه در راستای رصد نحوه فعالیت‌های این واحدها گفته و اضافه می‌کند: علاوه بر این اعمال طرح های ضربتی نظارتی در ایام خاص، روزهای پایانی سال و همچنین روزهای آغاز سال تحصیلی و ورود طیف عظیم دانشجویان از برنامه‌های این اتحادیه است.
با اشاره به انجام نظارت های بهداشتی توسط اتحادیه و مرکز بهداشت می‌گوید: با توجه به اهمیت بهداشت، اولین اولویت مربوط به رعایت ضوابط بهداشتی است و از فعالان این صنف توقع داریم در این زمینه حساسیت بیشتری داشته باشند.
وی ادامه می‌دهد: در این راستا مبادی ورودی مواد اولیه، نحوه حمل مواد و پخت و پز مورد نظارت مستمر قرار دارند به‌گونه‌ای که با تلاش همکاران روغن های جامد از سطح واحدها کاملاً جمع آوری شده و دوره تمدید کارت‌های سلامت بهداشت نیز به ۶ ماه کاهش یافته است که در صورت عدم مراجعه واحدها برای تمدید کارت سلامت متخلفین مکلف به پرداخت جرائم نقدی می‌شوند.
افزایش بی‌رویه واحدهای صنفی در هر یک از مشاغل یک فاجعه است
وی با اظهار نارضایتی از رشد بی‌رویه تعداد واحدهای صنفی بانام ساندویچی، پیتزافروشی و غذاهای آماده در شهر می‌گوید: افزایش بی‌رویه واحدهای صنفی در هر یک از مشاغل یک فاجعه است.
وی ادامه می‌دهد: طبق قانون قبلی اتحادیه می‌توانست در مورد افزایش و حریم صنفی مشابه اعمال‌نظر کند اما در قانون جدید با رویکرد اشتغال‌زایی بیشتر این حق از اتحادیه سلب شده است.
وی عنوان کرد: قانون جدید مشکلات زیادی را به دنبال داشته است و افزایش درگیری‌ها در خصوص حریم صنفی از جمله این مشکلات است.
محمودآبادی بزرگ‌ترین مزیت شهر بیرجند را آگاهی و سطح بالای فرهنگ مردم شهر دانسته و خاطرنشان می‌کند: شغل غذا از مشاغل رقابت‌پذیر است که در هر شرایطی با محوریت اخلاق و رعایت اصول بهداشتی جواب داده و رعایت این دو اصل از چشم تیزبین مردم دور نیست.
عوارض مصرف فست فودها
رئیس اداره نظارت بر مواد غذایی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند نیز پوکی استخوان، سرطان لوزالمعده، جهش ژنتیکی، تضعیف سیستم ایمنی بدن، سرطان و زوال عقل، بیماری های قلبی و عروقی، چاقی، انسداد ریوی و کوتاهی عمر را از مهم‌ترین بیماری‌ها و عوارض استفاده بی‌رویه از فست فودها برشمرد.
غذاهای فست فود برخلاف ظاهر زیبا و گول زننده‌ای که دارند دارای ارزش غذایی پایینی هستند و این غذاها نه تنها ویتامین و املاح موردنیاز بدن را تأمین نمی‌کنند، بلکه مصرف مداوم آنها باعث بروز اختلالات رشد در کودکان و نوجوانان به ویژه در سنین بلوغ می‌شود راضیه کفایی به خبرنگار مهر گفت: از آنجا که بیشتر فست فودها با غوطه‌ور شدن در روغن داغ تهیه می‌شوند، مصرف مداوم این غذاها میزان کلسترول بد یا همان چربی خون را به‌شدت افزایش می‌دهد.
کفایی معتقد است: افزودنی های موجود در مواد غذایی فست فودها مشکلاتی همچون اختلال در دستگاه عصبی، مشکلات پوستی، اختلال در دستگاه تنفس را پدید می‌آورند و ادویه‌های استفاده‌شده در این مواد غذایی باعث ایجاد حساسیت شدید در بعضی افراد می‌شوند.
وی می‌گوید: غذاهای فست فود برخلاف ظاهر زیبا و گول زننده‌ای که دارند دارای ارزش غذایی پایینی هستند و این غذاها نه تنها ویتامین و املاح موردنیاز بدن را تأمین نمی‌کنند، بلکه مصرف مداوم آنها باعث بروز اختلالات رشد در کودکان و نوجوانان به ویژه در سنین بلوغ می‌شود.
وی عنوان کرد: از آنجایی که فست‌فودها حاوی چربی زیادی هستند، باعث بروز کبد چرب می‌شود و در نهایت شخص را به فیبروز کبدی دچار می‌کند.
وی گفت: فست‌فودها به دلیل ادویه زیادی که در آن استفاده می‌شود، افرادی که دستگاه گوارشی حساس دارند را در معرض زخم‌های گوارشی قرار می‌دهد.
با توجه اینکه رتبه نخست علت مرگ‌های در خراسان جنوبی بیماری های قلبی است یکی از دغدغه‌ها و نگرانی های برنامه‌ریزان حوزه سلامت افزایش بی‌رویه استفاده از غذاهای فست فودی در استان است چرا که بررسی‌ها نشان می‌دهد آمار جوانانی که گرفتار بیماری های قلبی و عروقی شده‌اند، رو به افزایش است و همچنین سن سکته قلبی نیز کاهش یافته است.
بنابراین دفعه بعدی که از پختن غذا خسته شده‌اید و می‌خواهید به نزدیک‌ترین فست فو د شهر سر بزنید بهتر است عواقب آن شامل فشارخون بالا، افزایش وزن، دیابت، افسردگی و... را به خاطر داشته باشید.