دو سال پیش زمانی که قیمت لبنیات در کنار سایر حاملهای انرژی آزادسازی شد، کارشناسان نسبت به نقش محوری این ماده حیاتی برای بدن و آزادشدن قیمت آن هشدار دادند اما به این هشدارها توجهی نشد.
کارشناسان بر این باورند که سرانه مصرف لبنیات در کشور ما ایران نسبت به استانداردهای جهانی (بین 250 تا 400 کیلوگرم)، بسیار پایینتر و حدود (70 تا 90 کیلوگرم) است.
این در حالی است که مصرف لبنیات پس از آزادسازی قیمت آن، با کاهش 30 درصدی روبرو شده و این کاهش در واقع زنگ هشداری برای شیوع بیماریهای وابسته به آن در چند سال آینده است.
با به صدا درآمدن زنگ هشدار استفاده از روغن پالم در لبنیات پرچرب، قیمت لبنیات کمچرب با افزایش 5 تا 10 درصدی روبرو شد و باز هم دستیابی به این ماده حیاتی برای طبقه متوسط به پایین جامعه را سختتر کرد.
مصرف روزانه 4 2 لیوان شیر یا ماست کم چرب برای سلامت انسان بسیار مفید بوده و از بروز بسیاری بیماریها از جمله افزایش فشار خون، بیماری های قلبی - عروقی، پوکی استخوان و همچنین سرطان روده‌بزرگ پیشگیری خواهد کرد.
در شیر پروتئینی به نام کازئین وجود دارد که نقش عمدهای در پیشگیری از پوسیدگی دندان ایفا میکند. به طوری که مصرف 10 5 گرم پنیر بعد از هر وعدهی غذایی در حفظ سلامتی مینای دندان موثر است.
پروتئین موجود در شیر گاو باعث تقویت سیستم ایمنی، محکم‌شدن استخوانها و کاهش فشار خون می‌شود. مصرف شیر و فرآوردههای آن در سنین نوجوانی و جوانی مانع از ابتلا به افزایش فشارخون در سنین بالاتر می‌شود.
دانشمندان بر این باورند که کلسیم صرفاً از طریق دریافت لبنیات باعث تسریع در کاهش وزن می‌شود و مصرف بیرویه آن خارج از محصولات لبنی و به اشکال دارویی مثل قرص کلسیم نه تنها نتیجه مطلوبی ندارد بلکه ممکن است سبب ایجاد عوارض خطرناکی چون سنگهای صفراوی، سنگهای کلیوی و مشکلات قلبی- عروقی شود.
یک شهروند در این باره گفت: نقاش ساختمان با یک خانواده چهار نفره هستیم و تنها منبع درآمدمان همین شغل نقاشی است، به نظر شما با این حقوق ساده که یک روز درآمد هست و چند روز نیست و چند جور قسط و بدهکاری، آیا پولی برای خرید حداقل ماهی 200 هزار تومان محصولات لبنی در سبدغذایی خانوارمان میماند؟
یوسفوند گفت: با این حقوق اندک و قیمت بالای لبنیات تقریبا هفتهای یک دبه ماست و دو پاکت شیر شاید بتوانیم مصرف کنیم که این مقدار کم برای بچههایمان که در حال رشد هم هستند اصلا کافی نیست اما کاری نمیشود کرد چون بودجهمان نمیرسد.
یک خانم جوان هم که در حال خرید شیرکاکائوی پاکتی کوچکی برای دختر خردسالش بود، گفت: دو پسر دارم و یک دختر که همگی در سن رشد هستند و باید حداقل روزی سه لیوان شیر مصرف کنند اما چون درآمدمان کم است هفتهای سه پاکت شیر هم نمیتوانیم برایشان بخریم.
وی ادامه داد: من و همسرم تقریبا قید مصرف لبنیات را به خاطر بچههایمان زدهایم، خودم از همین 35 سالگی زانودرد دارم اما چه کنم بچهها بدنشان از من بیشتر احتیاج دارد.
این خانم جوان با گلایه از نبود سیاستهای تشویقی دولت در این باره، تصریح‌کرد: دولت باید بداند که نیروی جوان آینده باید از سلامت جسمی کافی برخوردار باشند.
وی خاطرنشان کرد: اگر قیمت گوشت گران است، حداقل با جایگزین کردن موادغذایی دیگر می‌شود کمبود پروتئین آن را برای بدن جبران کرد، اما جایگزینی برای لبنیات وجود ندارد.
این شهروند گفت: از ما که گذشت اما خوب است دولت به خاطر نسل جوان هم که شده نظارت بیشتری بر قیمت لبنیات داشته باشد چرا که خطر بیماریهای قلبی-عروقی و پوکی استخوان به شدت نسل آینده را تهدید میکند.
یک مرد مسن که چند بسته شیر مشمایی خریده بود نیز به خبرنگار ایسنا، گفت: پارسال همین شیرها را بستهای 250 تومان میخریدم اما حالا شده بستهای 1200 تومان و بیشترش هم آب است تا شیر.
وی ادامه داد: ماست دبهای 8500 تومان است و بودجهام نمیرسد، همسرم با همین شیرها خودش در منزل ماست میبندد چون به صرفهتر است.
این مرد مسن یادآور شد: قدیمها بیشتر خوراکمان همین محصولات لبنی بود از ماست و پنیر گرفته تا دوغ و سرشیر برای همین تابحال سرحال ماندهایم، وای به حال نسل آینده که دستشان به لبنیات نمیرسد.
عاطفه فلاح، کارشناس تغذیه و رژیمدرمانی نیز در این باره گفت: سرانه مصرف لبنیات در کشور پایین است. بررسی مصرف لبنیات در سال‌های 81 تا 88 نشان میدهد که در این دوره هشت ساله متوسط روزانه مصرف شیر در کشور 250 گرم بوده است.
وی ادامه‌داد: بالاترین میزان مصرف هم در سال 88 معادل 328 گرم بود یعنی در واقع مصرف شیر در ایران یک سوم سرانه جهانی است.
فلاح تصریح‌کرد: 90 درصد ایرانیان با کمبود کلسیم و 80 درصد از آنها با کمبود ویتامین D به عنوان جذب حداکثری کلسیم روبرو هستند.
این کارشناس تغذیه با بیان اینکه شیر و سایر لبنیات مانند پنیر و دوغ از جمله موادغذایی هستند که روزانه باید در سبدغذایی هر خانوار وجود داشته باشند، خاطرنشان کرد: از نظر تغذیهای مصرف یک لیوان شیر معادل یک لیوان ماست یا دو لیوان دوغ است.
وی گفت: لبنیات حاوی بسیاری از موادمغذی بخصوص موادمعدنی و ویتامین‌ها هستند و موادمعدنی موجود در شیر عبارتند از کلسیم، پتاسیم، فسفر، منیزیم و... .
فلاح تصریح‌کرد: کمبود کلسیم در کودکان باعث نرمی استخوان، کندی رشد و خرابی دندان و لثه می‌شود و در بزرگسالان نیز بیماری شایع پوکی استخوان به دلیل کمبود این ماده معدنی به وجود میآید.
این کارشناس تغذیه با اشاره به اینکه فسفر یکی از مواد ضروری است که در بسیاری از واکنشهای شیمیایی بدن و نیز در فعال کردن آنزیمها، ویتامین‌ها و رشد و ترمیم بافتها دارای نقش بسزایی است، افزود: این ماده به همراه کلسیم در تشکیل استخوان و استحکام آن مؤثر بوده و در ساخت بافتهای عضلانی، مغز و اعصاب دخالت میکند.
وی گفت: بهترین مقدار مصرف فسفر طوری است که نسبت کلسیم به فسفر برابر یک باشد، یعنی فسفر به اندازه کلسیم برای بدن مورد نیاز است و کمبود این ماده‌معدنی در بدن عوارضی شبیه کمبود کلسیم به وجود میآورد و مصرف روزانه دو لیوان شیر میتواند نیاز به این ماده‌غذایی را برطرف کند.
این کارشناس تغذیه شبکه بهداشت و درمان سلسله، اضافه‌کرد: سدیم مهمترین یون خارج سلولی است و افزایش آن در بدن باعث آماس (ادم) در بافتهای تحتانی می‌شود و پتاسیم نیز مهمترین "یون" داخل سلولی است و نقش مهمی در تنظیم اسیدی و بازی بدن و ایجاد تعادل طبیعی بین سلولهای بدن و مایع اطراف سلولی دارد.
وی تصریح‌کرد: نیاز افراد به پتاسیم بر حسب سن معمولاً در حدود 5/1 تا 5/4 گرم است و مصرف تقریباً دو لیوان شیر میتواند تا 25 درصد نیاز بدن به این ماده را تأمین کند.
فلاح با بیان اینکه منیزیم همراه کلسیم و فسفر در ساخت و استحکام استخوانبندی نقش دارد، افزود: این عنصر نیز در ساخت پروتئینهای مورد نیاز بدن از اسیدهای آمینه نیز نقش بسزایی دارد و مصرف 2 لیوان شیر در روز میتواند حدود 20 تا 40 در صد منیزیم مورد نیاز در افراد بالغ را تأمین کند.
وی گفت: شیر و لبنیات همچنین سرشار از ویتامینهای A،D،B2،B12 است و کمبود ویتامین آ باعث شب کوری، ناراحتیهای چشمی و کاهش مقاومت بدن در برابر بیماریهای عفونی می‌شود و ویتامین دی نیز از ویتامینهای محلول در چربی است و در جذب و تعادل کلسیم و فسفر در بدن نقش دارد.
وی افزود: شیر منبع خوبی از ویتامین B2 است که با مصرف دو لیوان شیر حدود 50 درصد این ویتامین مورد نیاز بدن تأمین می‌شود.
فلاح تصریح کرد: از میان تمام گروه‌های سنی، کودکان زیر دو سال، نوجوانان در سن بلوغ، زنان باردار و شیرده، به‌عنوان گروه آسیب‌پذیر بیش از همه در معرض خطر هستند و میزان کلسیم و مصرف لبنیات نیز در این گروه از همه پایینتر است.
وی خاطرنشان کرد: مطالعات بسیاری نشان داده مصرف روزانه شیر به همراه میوه‌ها و سبزیجات، هم در کودکان و هم در بزرگسالان باعث کاهش فشارخون بالا می‌شود و اگر چه هنوز مکانیسم آن مشخص نیست، اما به نظر میرسد که کلسیم، پتاسیم، منیزیم و پروتئین شیر نقش مهمی در این زمینه داشته باشند.
فلاح با اشاره به اینکه تحقیقات زیادی وجود دارد مبنی بر اینکه مصرف شیر و لبنیات، خطر بیماریهای قلبی- عروقی را کاهش میدهد، یادآوری کرد: مردانی که بیشتر از دیگران شیر مصرف میکنند، کمتر دچار حملات قلبی میشوند و همچنین مصرف شیر کمچرب به دلیل سرشاربودن از کلسیم، میزان کلسترول بد را در خون کاهش داده و میزان کلسترول خوب را بالا میبرد، اما فراموش نکنید که منظور ما از شیر، نوع کمچرب آن است.
دکتر حسنوند، مسئول شبکه بهداشت و درمان سلسله نیز گفت: امروزه تقریبا اکثر افراد جامعه با نقش لبنیات در تأمین سلامت بدن آشنایی کافی دارند.
وی ادامه‌داد: سازمان بهداشت جهانی نیز اصرار زیادی روی مصرف لبنیات خصوصا شیر توسط افراد جامعه دارد اما در کشور ما شاید به دلیل عدم آگاهی یا اطلاعرسانی ناکافی، هنوز به آن سطح جهانی مطلوب نرسیدهایم.
حسنوند تصریح کرد: در کشورهای توسعهیافتهای همچون هلند، مصرف لبنیات طبق استانداردهای جهانی (250 تا 400 کیلوگرم) رعایت می‌شود اما هرچقدر که به سمت کشورهای توسعهنیافته نزدیک میشویم، این میزان مصرف نیز کاهش پیدا میکند.
وی با اظهار تأسف از قطع شدن توزیع شیر در مدارس، افزود: تا چندی پیش با همکاری وزارت بهداشت و آموزشوپرورش، شیر به صورت رایگان بین مدارس توزیع میشد اما به دلیل کمبودهای بودجهای، این روند تداوم نداشت.
حسنوند تصریح‌کرد: باید از طریق اطلاعرسانی و آگاهیبخشی به مردم و نیز تخصیص یارانه به محصولات لبنی و پایینآوردن قیمت آن، جای این ماده حیاتی را در سبد غذایی خانوارها بیشتر کنیم.
به گزارش ایسنا، جای آن دارد که دولت تدبیر و امید با توجه بیشتر به سلامت نیروی جوان و نسل آینده کشور، با تجدیدنظر در قیمت محصولات لبنی از شیوع بیماریهای قلبی-عروق و پوکی استخوان و تحمل هزینههای درمانی فراوان در این زمینه، آینده سالمتری را برای آیندهسازان کشور رقم زند.
گزارش از خبرنگار ایسنای لرستان زهرا جمشیدی