سند بودجه کل کشور مجموعه ای از درآمدها و هزینه‌هایی است که درنهایت آن را تراز می کند.
بر این اساس منابع بودجه کل از دو بخش بودجه عمومی در قالب درآمدها، واگذاری دارایی های سرمایه ای، واگذاری دارایی‌های مالی، درآمدهای اختصاصی همچنین منابع شرکت‌های دولتی، موسسات غیرانتفاعی وابسته به دولت و بانکها تشکیل می شود. در عین حال مصارفی که در بودجه می‌تواند در مقابل منابع قرار گرفته و آن را تراز کند نیز مجموعه ارقامی از هزینه ها، تملک دارایی‌های سرمایه ای، تملک دارایی‌های مالی، هزینه از محل درآمدهای اختصاصی تحت عنوان مصارف بودجه عمومی دولت همچنین مصارف شرکت های دولتی، موسسات انتفاعی وابسته به بانکها است.
بنابراین دولت هر ساله دخل‌و‌خرج سال بعد خود را باید در قالب لایحه بودجه پیش بینی کرده و طبق قانون تا نیمه آذر ماه به مجلس تقدیم کند تا مورد بررسی و تصویب قرار گیرد و بعد از تصویب و ابلاغ آیین نامه‌های اجرایی آن در دولت در سال مورد نظر به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شده و اجرا شود.
تغییرات 13 ساله سقف بودجه کشور
برای مروری بر تغییرات بودجه کل کشور در سالهای اخیر در ادامه این گزارش ارقام مندرج در لوایح و قوانین بودجه از ابتدای دهه 80 به عبارتی از سال 81 تا سال 93 مورد بررسی قرار می‌گیرد.
بنابراین گزارش در 13 سال گذشته بودجه کشور به استثنای یک سال در لایحه و در قانون همواره روند افزایشی را طی کرده و با رشد بیش از 1000 درصدی از حدود 69 هزار و 330 میلیارد تومان در قانون سال 81 به 803 هزار میلیارد تومان در سال 93 رسیده است که بیانگر متوسط رشد سالانه حدود 21 درصدی است.
اما طی این سال‌ها دولت تنها در لایحه سال 91 سقف بودجه را نسبت به لایحه سال قبل کاهش داده و از 520 هزار میلیارد تومان به 510 هزار میلیارد تومان رسانده است. در عین حال در بودجه‌های مصوب مجلس نیز در فاصله سال های 81 تا 93 تنها بودجه سال 88 نسبت به 87 کاهش یافته و از 290 هزار به 279 هزار میلیارد تومان رسیده است.
تغییر 4.5 درصدی لایحه
بر این اساس کل بودجه کشور در لایحه سال 81 حدود 66 هزار و 375 میلیارد تومان بود که با رشد 4.5 درصدی تغییرات 69 هزار و 330 میلیارد تومان مصوب شد.
بالاترین رشد قانون به لایحه رقم خورد
در ادامه و در سال 81 بود که دولت با افزایش حدود 20 هزار میلیارد تومانی نسبت به لایحه 81 سقف بودجه 82 را با 85 هزار و 972 میلیارد تومان به مجلس پیشنهاد کرد که در نهایت با رشد 12.6 درصدی با 96 هزار و 826 میلیارد تومان به تصویب رسید. این در حالی است که این میزان تغییر در طول 13 سال اخیر بیشترین رشد قانون نسبت به لایحه بوده است.
بودجه 100 هزار میلیاردی شد
در سال 83 بودجه حدود 10 هزار میلیارد تومانی نسبت به قانون سال قبل افزایش می‌یابد که بر این اساس دولت بودجه 106 هزار میلیارد تومانی را در قالب لایحه به مجلس برده و درنهایت با رشد 10.7 درصدی و سقف 118 هزار و 450 میلیارد تومانی تحویل می گیرد.
رشد 40 هزار میلیارد تومانی بودجه 84
دولت در لایحه 84 حدود 50 هزار میلیارد تومان سقف بودجه را نسبت به لایحه و 40 هزار میلیارد تومان نسبت به قانون سال 83 افزایش داد که این رشد نیز مورد تایید مجلس قرار گرفت و با رشد 2.9 درصدی نسبت به لایحه با 158 هزار و 998 میلیارد تومان نهایی شد.
اولین کاهش بودجه‌ای دولت در دهه 80
سال 85 اولین کاهش بودجه مصوب مجلس نسبت به لایحه پیشنهادی دولت در طی پنج سال قبل از آن رقم می‌خورد به‌گونه‌ای که بودجه 195 هزار و 657 میلیارد تومانی دولت با کاهش 2.1درصدی به 191 هزار و 510 میلیارد تومان تنزل پیدا می‌کند.
تصویب بودجه 200 هزار میلیاردی
86، سال 200 هزار میلیاردی شدن بودجه ایران است. در این سال بودجه 229 هزار و 51 میلیارد تومانی با رشد 40 هزار میلیارد تومان نسبت به قانون سال گذشته به مجلس می‌رود که در نهایت با تغییراتی که نمایندگان در بودجه ایجاد می‌کنند با رشد 1.2 درصدی 231 هزار و 685 میلیارد تومان به تصویب می‌رسد.
رشد 50 هزار میلیاردی سقف بودجه 87
کل بودجه سال 87 حدود 50 هزار میلیارد تومانی نسبت به قانون بودجه 86 ، رشد دارد به گونه‌ای که رقم پیشنهادی دولت در لایحه 279 هزار و 226 میلیارد تومان است که با رشد 3.9 درصدی در پایان بررسی‌های مجلس رقم نهایی 290 هزار و 210 میلیارد تومان برای دخل و خرج سال 87 به تصویب می‌رسد.
آخرین لایحه دولت کم شد
آخرین لایحه بودجه پیشنهادی دولت نهم با عدم موافقت نمایندگان مجلس 1.2 درصد کاهش یافته و از 282هزار و 696 میلیارد تومان به 279 هزار و 182 میلیارد تومان در سال 88 تعیین می‌شود.
بودجه 300 هزار میلیاردی دولت دهم
دولت دهم اولین بودجه خود برای سال 89 را 300 هزار میلیارد تومانی پیشنهاد می کند که مجلس نیز بودجه 368 هزار و 505 میلیاردی لایحه را با تغییری اندک با 368 هزار و 470 میلیارد تومان مصوب می کند.
دهه 90 و بودجه 500 هزار میلیاردی
در فاصله سال 89 تا 90 بودجه ایران بیش از 150 هزار میلیارد تومان افزایش می‌یابد به‌طوری که دولت لایحه سال 90 را با رقم 521 هزار و 959 میلیارد تومان یعنی حدود 160 هزار میلیارد تومان افزایش نسبت به قانون سال 92 به مجلس پیشنهاد می‌کند که در این حالت نمایندگان نیز با کاهش 2.6 درصدی سقف منابع مالی دولت برای هزینه‌کرد در اولین سال دهه 90 ، 508 هزار و 393 میلیارد تومان را تعیین می‌کند.
افزایش 11 درصدی سقف بودجه 91
بودجه سال 91 بعد از بودجه سال 82 از بالاترین تغییر در قانون نسبت به لایحه برخوردار است به گونه‌ای که رقم 510 هزار و 258 هزار میلیارد تومانی سقف پیشنهادی در لایحه با 11 درصد افزایش به 566 هزار و 561 میلیارد تومان در قانون می‌رسد.
بودجه یک دفعه 200 هزار میلیارد تومان بالا رفت
92 سالی است که دولت به یکباره سقف بودجه را حدود 200هزار میلیارد تومان نسبت به سال قبل از آن افزایش می‌دهد، به گونه‌ای که رقم پیشنهادی لایحه 730 هزار و 526 میلیارد تومان یعنی با رشد حدود 180 هزار میلیاردی نسبت به لایحه سال قبل تعیین می‌شود.این در حالی است که مجلس نیز با کمترین تغییر حدود 0.4 درصد بودجه سال 92 را 727 هزار میلیارد تومان مصوب می‌کند.
بودجه ای با دوبار تغییر سقف
بودجه سال 93 که اولین بودجه دولت یازدهم بود و برعکس سالهای قبل از آن در موعد قانونی یعنی نیمه آذرماه به مجلس تقدیم شد، تغییر 50 هزار میلیارد تومانی در لایحه را نسبت به سال قبل به همراه داشت.
براین اساس دولت که لایحه بودجه را بدون در نظر گرفتن تبصره هدفمندی یارانه‌ها تنظیم کرده بود سقف 783 هزار و 239 میلیارد تومان را برای دخل و خرج سال 93 تعیین کرد که این رقم قبل از الحاق درآمد و هزینه هدفمندی با 794 هزار و 148 میلیارد تومان مصوب شد که بیانگر رشد 1.4 درصدی سقف بودجه در قانون نسبت به لایحه بود. اما در ادامه با پافشاری نمایندگان، تبصره 21 لایحه بودجه برای هدفمندی یارانه‌ها به مجلس رفت که حاوی درآمدها و هزینه‌های اجرای این قانون در مرحله‌ی دوم در سال 93 بود. براین اساس سقف بودجه نیز دچار تغییر شد و از 783 هزار و 239 میلیارد تومان لایحه با 2.6 درصد افزایش رقم 803 هزار و 348 میلیارد تومان تصویب شد.
ایسنا